De boksers van Sam Dillemans
In de gelauwerde documentaire "De waarzin van het detail" van Sam De Graeve en regisseur Luc Lemaître kreeg kijkend ook Vlaanderen een verhelderend en boeiend beeld van de teruggetrokken Sam Dillemans. De sequentie waarin hij op drie minuten uitlegde hoe Vincent Van Gogh schilderde, maakte school.
Deze tentoonstelling is een terugblik van 1998 tot vandaag. Het is geen retrospectieve want één periode uit zijn carrière is niet vertegenwoordigd namelijk "naar oude meesters".
In het begin van deze eeuw legde Sam Dillemans (°1965) zich toe op de oude meesters waaronder Rubens, Jordaens, El Greco, Titiaan. Het zijn monumentale doeken waarop hij zijn interpretatie geeft op het werk van een grootmeester. Op die werken heeft hij gezwoegd, steeds bracht hij andere en dikkere verflagen aan tot ze haast abstract werden.
In 2003 toonde hij in de Antwerpse galerie De Zwarte Panter 140 doeken en een handvol tekeningen. Twee jaar later – tijdens het Rubensjaar in 2005 – confronteerde hij zijn werk met de monumentale werken van Rubens in diens woning aan de Wapper.
Van oude meesters naar boksers
En Dillemans toonde en passant enkele werken van zijn nieuwe project: de boksers. Zelf stond hij op de flyer: een streng zelfportret met bonkige, gekruiste armen. Dit werk bracht hij mee naar het pakhuis aan de Napelstraat: het enige doek dat refereert naar die tijd, afgesloten na het schilderen van de kruisafneming.
Uit de vorige eeuw hangen er enkele grote werken: meestal model Lizy afgebeeld als een verwrongen, gedrongen figuur. Op het eerste gezicht lijken de doeken monochroom, maar dat is schijn, het kleurenpallet is wel degelijk aanwezig.
In het begin van deze eeuw, tijdens de periode "naar oude meesters" werd Dillemans gefascineerd door het boksen. Eerst gaf hij in zijn atelier meppen tegen een boksbal, later ging hij boksen in clubverband met als meester Belgische bokskampioen Freddy De Kerpel (°1948). En vandaag is hij terug een amateur. Voor hem is boksen a noble art: schaken met de vuisten.
Niet dat een kunstenaar van de ene op de andere dag van artistieke richting verandert: bij Dillemans duurt zo een artistieke overgang twee tot drie jaar.
Tijdens het schilderen van de boksers "studeerde" hij al op zijn volgend project: portretten van de groten der aarde en van zijn bewonderde schrijvers. En dus hangen er op deze expo tussen de boksers plots de portretten van de schrijvers Charles Bukowski (1920-1994) en Louis-Ferdinand Céline (1894-1961), beide doeken uit 2006.
Sam Dillemans heeft les gevolgd aan zo wat alle Belgische academies. Telkens ging hij weg.
Aan de zevende academie in het Noord-Franse Tourcoing behaalde hij een diploma. Zijn carrière was er een van vallen en opstaan.
De laatste tien jaar is hij hard en consequent aan het werk. “ Ik ben een militair schilder. Ik werk gedisciplineerd zeven dagen op zeven, acht uur per dag. Ik leef erg teruggetrokken (in de wijk Stuivenberg in Borgerhout, YJ) en er komt zelden iemand bij me op bezoek”, zo omschreef Dillemans zijn leven vier jaar geleden.
Van de werkelijkheid naar de abstractie
Op deze expositie toont Dillemans zijn evolutie. Op een centrale wand zijn alle werken te zien die hij "naar de werkelijkheid" heeft geschilderd.
Hij staat erop dat we dit geen realistische schilderijen noemen. Dat zijn ze niet. Soms gebruikt hij foto’s uit de gespecialiseerde pers voor boksers, maar meestal schildert hij uit de verbeelding. Hij weet precies welke houding het lichaam aanneemt wanneer het bijvoorbeeld met de linkse uithaalt.
Daarnaast is er een fluwelen periode: onderwerp en penseelvoering is lieflijker en herkenbaarder.
In een derde stadium is hij smeuïg met de verf. Het penseel maakt grote uithalen, dikke klodders verf soms al een tikkeltje verhard in het atelier, onderstrepen de snelheid van de uithaal of de hardheid waarmee de slag aankomt.
“Na bijna dertig jaar schilderen heb ik zo veel ervaring dat ik dicht bij het canvas kan schilderen. Ik moet niet telkens achteruitgaan om het effect te bekijken en in te schatten. Ik weet precies wat het beeld is. Daardoor kan ik snel schilderen”, zo vertelt Dillemans ons.
"Na het abstracte komt er niets meer"
En tot slot een muur met abstract werk: hier zijn de boskers nog amper te onderscheiden, de vechtende lichamen zijn vegen, kleuren geworden. “Nu kan ik niet meer verder, nu moet ik de periode van de boksers afsluiten, na het abstracte komt er niets meer.”
En tussen deze wanden portretten van vrouwen en grote abstracte doeken met de omhelzing en de kus als onderwerp.
En één heel opmerkelijk werk: een jongen gaat boksen, zonder handschoenen ( het enige werk op de tentoonstelling); hij slaat buiten het kader, maar uit dit werk spreekt sterkte en liefde. Sam koestert zijn onderwerp. En bizar: zo veel genegenheid en op de achtergrond toch een bladloze boom.
Potlood belangrijker dan onderwerp
Een werk signeren doet hij uitsluitend op de achterzijde van zijn doek: “Te veel schilders zijn bezig met de plaatsing van hun handtekening en de datum”.
Sam Dillemans kenmerk zich door een zekere bescheidenheid en sterke zelfverzekerdheid: “Welk onderwerp je ook schildert, welk thema je ook neemt, de basis blijft de tekening, de techniek. Het potlood is belangrijker dan het onderwerp, bijvoorbeeld de boksers.”
Niet alleen de tekening maar ook het penseel. De uitdrukking krijgt kracht door het wit van het canvas niet te beschilderen, maar te gebruiken als expressie, waardoor de schilder geen grondlaag kan leggen waarop hij nadien kleuren en vormen zal aanbrengen.
Sam Dillemans ligt uitstekend in de markt. Bij veilinghuis Bernaerts gaan zijn doeken voor veel geld onder de hamer.
Deze grote tentoonstelling zal ongetwijfeld uitgroeien tot een succes, al was het maar dat Sam Dillemans in tegenstelling tot de meeste schilders, slechts zelden met zijn werk naar buiten komt.
Yves Jansen
Sam Dillemans
wanneer: van 3 oktober tot 6 december, donderdag tot zondag, van 14 tot 18u
waar: Napelsstraat 32-34, 2000 Antwerpen