Migratie is van alle tijden

In Antwerpen is vandaag officieel het sein op groen gezet voor de grondige restauratie en opbouw van het Red Star Line/People on the Move-museum. Zowel de Antwerpse politici als de Amerikaanse ambassadeur onderstreepten het belang van dit museum dat einde 2012 de eerste bezoekers zal ontvangen.

Schepen voor Stadsontwikkeling Ludo Van Campenhout (Open VLD) merkte fijntjes op dat het een geluk is dat projectontwikkelaars in jaren 70 en 80 het Eilandje (Antwerpen-Noord) niet hebben ontdekt. Zo bleven de drie oude gebouwen van de Red Star Line verkommerd maar toch overeind.

“Voor mij is dit een relikwie uit het verleden. Het is de geschiedkundige band tussen Antwerpen en Amerika”, aldus Van Campenhout.

In 2002 organiseerde het Nationaal Scheepvaartmuseum de tentoonstelling "Landverhuizers" over de geschiedenis van de Red Star Line en de emigratie via Antwerpen. Om deze expositie mogelijk te maken werden er contacten gelegd met Ellis Island Foundation en het Ellis Island Immigration Museum in NewYork.

Deze samenwerking heeft als gevolg dat het New Yorkse architectenbureau Beyer Blinder Belle Architects & Planners LLP samen met een Antwerpse ingenieursbureau Arcade de plannen mogen tekenen.

Emigratie is van alle tijden

Emigratie is geen nieuw fenomeen, het is van alle tijden, onderstreepten de verschillende sprekers. Tussen 1873 en 1934 vertrokken bijna twee miljoen mensen via Antwerpen naar Amerika en Canada. Onder hen heel veel Oost-Europeanen -onder wie nogal wat joden die op de vlucht waren voor het antisemitisme. Door hun komst naar Antwerpen ontstond in de buurt van Centraal Station een joodse buurt.
 

Maar ook 137.000 Belgen vertrokken naar The States, op zoek naar een beter leven en vooral een betere bezoldiging.

De meeste emigranten hadden een lange treinreis achter de rug wanneer zij in Antwerpen arriveerden. Aan het station konden ze terecht in pensions en logeerhuizen, en dan gingen ze te voet naar de Rijnkaai en de Montevideostraat waar Red Star Line de vertrekkers onderwierp aan een grondig onderzoek.

Mannen en vrouwen werden van elkaar gescheiden, zij moesten hun kledij en zichzelf laten ontsmetten, ze gingen onder een stortbad, en werden medisch en administratief gekeurd.

Ook de bagage kreeg een flinke ontsmetting. Reden: bij aankomst controleerden de Amerikaanse autoriteiten de emigranten zonder pardon. Wie werd betrapt op luizen of ook maar de kleinste afwijking werd terug op de boot gezet, op kosten van de rederij uiteraard.

En zo zijn er schrijnende verhalen van bijvoorbeeld een kind dat ziek werd tijdens de lange boottocht en Amerika niet binnenmocht. Een van de ouders voer dan terug naar België waardoor de hereniging met de rest van de familie in Amerika moeilijk werd.

Na de eerste wereldoorlog verscherpten de Amerikanen de toelatingsvoorwaarden. Grote rederijen schakelden over op transport van goederen én op de dure rondvaarten. Voor Red Star Line kon het tij niet worden gekeerd: de rederij ging failliet in 1934.

Emigratie en inburgering vandaag

Omdat de drie gebouwen van Red Star Line een sterk emotionele band met de emigratiegeschiedenis hebben, opteren de architecten ervoor om de museale doorstroming te concipiëren vanuit het parcours dat een migrant moest doorlopen.

Tot slot krijgt het geheel een twintig meter hoge toren in de vorm van de boeg van een schip. Bezoekers zullen met een trap tot boven kunnen gaan zodat zij een idee krijgen hoe vreemd het moet geweest zijn voor de landverhuizers wanneer zij hoog op de boot uitkeken over Antwerpen.

Jammer is dat het plein tegenover de Red Star Line volgebouwd werd met stapelhuizen en er een drukke invalsweg vanuit het noorden van de haven loopt zodat de oorspronkelijke kade moeilijk opnieuw kan worden aangelegd.

De weg van het Centraal Station naar het Eilandje wordt toeristisch opgewaardeerd door een interactieve wandeling waarbij de wandelaar zich een idee kan vormen wat de emigranten emotioneel doormaakten voor zij aan boord gingen van de grote stoomschepen, richting nieuw leven. Voor hen lonkte er inderdaad een nieuw leven, maar was het ook een beter leven?

Yves Jansen

Red Star Line/ People on the Move-museum

Rijnkaai 15, Antwerpen

Opening: najaar 2012

www.redstarline.be
 

Meest gelezen