Waarom WhatsApp op veel plaatsen doorbreekt als nieuwsbron, maar (nog) niet bij ons

Het Reuters Institute heeft een onderzoek uitgevoerd bij 70.000 mensen die online nieuws consumeren in 36 landen. Voor ons land zijn zo'n 2.000 mensen bevraagd. Wereldwijd blijkt dat vooral berichtendiensten zoals WhatsApp in de lift zitten voor het volgen van nieuws en dat vooral in het nadeel van sociale media zoals Facebook en Twitter. WhatsApp en soortgelijke applicaties zijn vooral in Azië en in Latijns-Amerika razend populair voor het volgen van nieuws.

"Het is een tegenreactie op de meer gefilterde sociale media", legt Ike Picone uit, docent media en journalistiek aan de VUB, die ook heeft meegewerkt aan het onderzoek. "Op Facebook, Google en sinds kort ook Twitter worden de berichten die je bereiken gefilterd door een algoritme, bij WhatsApp is dat niet het geval." Iets anders wat meespeelt is dat je snel in een oogopslag op de hoogte bent van het nieuws. "Er worden enkel een titel en enkele linkjes gestuurd en je krijgt snel tussendoor de hoofdpunten van het nieuws."

(lees verder onder de grafiek)

Bij ons breekt WhatsApp voorlopig nog niet door als nieuwsbron. "Het aanbod bij ons is zo goed als onbestaande", legt de docent media en journalistiek uit. "Er is -op Newsmonkey na- geen enkele grote nieuwsprovider actief op WhatsApp." Het beperkte aanbod in ons land, is volgens Picone niet de enige reden waarom ons land achterop hinkt. "De Vlaamse nieuwsgebruiker is erg traditioneel en dat komt onder meer doordat er veel vertrouwen is in de traditionele nieuwsmerken."

Er zijn nog andere redenen waarom WhatsApp het in Azië bijvoorbeeld zo goed doet. Zo is de berichtendienst bijvoorbeeld geëncrypteerd wat het veiliger maakt voor censuur. Bovendien is Azië op technologievlak er gewoon vaak sneller bij. "De smartphone en sociale media hebben er ook veel sneller ingang gevonden dan bij ons. Bij ons duurt het altijd wat langer voor het wordt overgenomen."

(lees verder onder de foto)

Uit het onderzoek blijkt voorts dat er een groot verschil is in het mediavertrouwen tussen het noorden en het zuiden van het land. Amper 1 op de 2 Belgen gelooft wat er in het nieuws komt. Die cijfers worden vooral naar beneden gehaald door het gebrek aan vertrouwen aan Franstalige kant. Meer zelfs als enkel naar de Vlaamse cijfers wordt gekeken, dan valt Vlaanderen net buiten de top 3 van landen met meeste vertrouwen in de media.

"De Vlaamse media zijn op een bepaald moment sterk ontzuild en hebben sterk ingezet op professionalisering", legt Picone uit. "Combineer die inzet op kwaliteit en onafhankelijkheid met een goed functionerende Raad voor de Journalistiek en een gebrek aan grote schandalen in pers en je krijgt veel vertrouwen." Volgens de docent is het ietwat anders gelopen in Franstalig België. "Die professionalisering is er iets minder goed verlopen en heb je er nog de verwevenheid van bepaalde media met intercommunales."

"We merken uit het onderzoek dat het vertrouwen in de media lager is in landen waar het economisch slecht gaat", gaat de docent media en journalistiek voorts. Het vertrouwen is bijna nergens lager dan in Griekenland dat al jaren gebukt gaat onder de crisis. "Het welvaartsverschil tussen Vlaanderen en Wallonië zou dus ook een rol kunnen spelen."

Het mindere vertrouwen in Wallonië zorgt ervoor dat er sneller een alternatief voor de traditionele media wordt gezocht. Zo zien we bijvoorbeeld dat YouTube als nieuwsmedium dubbel zo populair is in Franstalig België als in Vlaanderen. "Naast het lagere vertrouwen in traditionele media speelt hier ook het grotere aanbod mee", legt Picone uit. "Er is een groot aandeel van Franse spelers, iets wat je tussen Vlaanderen en Nederland nauwelijks ziet."