25 jaar Dictee in 6 memorabele momenten

Vandaag wordt voor de 25e keer het Groot Dictee der Nederlandse Taal afgenomen. Ruim 60 deelnemers en de kijkers van Canvas en de Nederlandse Publieke Omroep laten zich dan spellingsgewijs opnieuw op de rooster leggen.
© VRT

Het dictee wordt dit jaar geschreven door de Nederlander Bart Chabot, die zelf al elk jaar deelnam bij de Nederlandse prominenten. "Sint, kerst, oud en nieuw… een december zonder Dictee is geen december", vindt Chabot. Wij vatten 25 jaar Groot Dictee samen in 6 memorabele momenten.

De start

Het idee voor het Groot Dictee kwam van presentator Philip Freriks. Hij vond zijn inspiratie voor het programma in Frankrijk, waar hij als correspondent werkte voor de Volkskrant. Het dictee werd in Frankrijk afgenomen in de statige Bibliothèque Nationale. In Nederland werd dat de Eerste Kamer in Den Haag. Het allereerste dictee in 1990 heette nog het Nationaal Dictee der Nederlandse Taal. Pas een jaar later deed ook Vlaanderen mee. Sindsdien luidt de naam het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Philip Freriks presenteert het Groot Dictee al sinds de start. Vanaf 2005 wordt hij geflankeerd door VRT-nieuwsanker Martine Tanghe.

Het moeilijkste dictee

Het dictee "De hittegolf" uit 2003 was met gemiddeld 39 fouten het moeilijkste dictee. Het was het laatste dictee dat geschreven werd door Han van Gessel, een van de grondleggers van het Groot Dictee. Daarna mocht elk jaar een andere bekende schrijver het dictee opstellen. De enige Vlaamse auteur die ooit die eer te beurt viel, was Kristien Hemmerechts. Zij zorgde voor het moeilijkste dictee van de afgelopen 10 jaar met gemiddeld 33,5 fouten. Veel Nederlanders hoorden het donderen in Keulen bij woorden zoals scapuliermedaille, Oost-Vlaams en geuzelambiek. De Nederlanders maakten dan ook opvallend meer fouten dan de Vlamingen.

De beste prominent

Aan het dictee nemen naast gewone kandidaten ook elk jaar een tiental prominenten deel. Enkele opvallende namen die ooit het dictee wonnen bij de prominenten zijn Bavo Claes (1992, 14 fouten), Johan Tas (1995, 11 fouten), Vincent Van Quickenborne (2000, 17 fouten), Jean-Marie Dedecker (2001, 21 fouten), Chistophe Vekeman (2002,10 fouten), Annelies Van Herck (2003, 12 fouten) en Wim Oosterlinck (2005, 20 fouten). In 2011, echter, schreef toenmalig journaalanker Freek Braeckman geschiedenis, door niet alleen alle prominenten, maar ook de meeste gewone deelnemers te verslaan. Samen met de Nederlandse deelneemster Marret Kramer kroonde hij zich tot winnaar van het dictee met 4 fouten.

0 fouten

Geen enkele fout maken, de Vlaming Guy De Kort is er ooit in geslaagd. In 2002 schreef hij het dictee "Telefoon!" van Han van Gessel en Bas van Kleef foutloos neer. In 2004 scoorde ook de Nederlander Frans Wollrabe oorspronkelijk 0 fouten, maar zijn score werd achteraf aangepast, omdat de jury na de uitzending nog een fout ontdekte in de dicteetekst. "Voor pampus liggen" was niet, zoals eerst gezegd, met een hoofdletter P, maar met een kleine letter p. Het meeste aantal fouten dat ooit door een winnaar van het dictee gemaakt werd, is 13.

Vlaanderen vs. Nederland

Eén man is er in geslaagd om eerst als Nederlander en enkele jaren later als Vlaming het dictee te winnen, beide keren met vijf fouten. Hoewel dit oorspronkelijk niet de bedoeling was, is het dictee uitgegroeid tot een jaarlijkse strijd tussen Nederlanders en Vlamingen. Sinds het ontstaan van het dictee hebben de Vlamingen al 13 keer de eerste prijs weggekaapt, tegenover 10 Nederlandse zeges en 1 ex-aequo. De overmacht van de Vlamingen is des te opmerkelijker, aangezien Nederland dubbel zoveel kandidaten mag afvaardigen. Zou het ermee te maken hebben dat de Vlaamse delegatie als één ploeg met de bus naar Den Haag rijdt en onderweg nog snel de tijd neemt om de spellingsregels er in te stampen?

Spelling vs. grammatica

Traditioneel is de tekst van het dictee een rariteitenkabinet aan woorden en zinnen en heeft het weinig met dagdagelijks taalgebruik te maken. Nochtans zijn het vaak niet de meest vergezochte woorden die de meeste fouten opleveren. Zo blijven woorden als gevlij, feeëriek, minuscuul of adellijk mensen om de tuin leiden. Ook de regels voor het aaneenschrijven van woorden en de tussen-n doen velen de das om. En dan zijn er elk jaar nog de nieuwbakken woorden die voor verwarring zorgen, zoals Internet in 1997 (toen nog met hoofdletter), millennium in 1999, sms'en in 2002, blingbling in 2008 en Koningslied in 2013. Vorig jaar deed Kees van Kooten er nog een schep bovenop. De kandidaten kregen ook de opdracht om grammaticale fouten in de tekst aan te duiden. "Een sadistisch taalexperiment" klonk het toen achteraf.

"Het Groot Dictee der Nederlandse Taal" wordt vanavond uitgezonden op Canvas vanaf 21.30 uur. U kunt ook de livestream volgen op deredactie.be

Meest gelezen