"Trouwe soldaat" Jan Becaus neemt afscheid van de VRT
Geschiedenis laat zich graag op 31 juli schrijven. Precies 75 jaar geleden liet de leeuw van MGM voor het eerst zijn iconische gebrul horen. België staat stil bij de 20e verjaardag van de dood van koning Boudewijn. De sportwereld weet dat exact 1 jaar geleden zwemmer Michael Phelps zijn 19e Olympische medaille won op de Spelen van Londen en daarmee recordhouder in Olympisch eremetaal werd.
Ook 31 juli 2013 wordt memorabel. Vandaag markeert immers het einde van een VRT-tijdperk. Een tijdperk van oerdegelijke journalistiek, van onberispelijk taalgebruik en van zilvergrijze haren die zonder omhaal binnen- en buitenshuis eerbied opwekken. Nieuwsanker Jan Becaus presenteert straks de laatste keer “Het journaal” op Eén. Morgen gaat hij na een carrière van bijna 30 jaar met pensioen. Een gebeurtenis die om een interview schreeuwt.
“Ik deug niet voor commerce”
Jan werd op 18 juli 1948 in Gent geboren. Als zoon van een slager groeide hij op in de volkse wijk de Muide. De zaak van zijn ouders overnemen, was nooit een optie. “Ik deug absoluut niet voor commerce.” In een carrière in het onderwijs zag hij wel brood. “Ik studeerde voor onderwijzer en later voor regent Engels-Nederlands-Duits. Ik was dus helemaal voor een onderwijsloopbaan voorbestemd. Die ben ik ook begonnen na mijn legerdienst in 1973.”
“In 1982 heb ik gereageerd op een schermaankondiging met de vermelding dat de toenmalige BRT een journalistenexamen uitschreef. Ik wou eraan meedoen, gewoon om te zien wat het zou geven. Het examen duurde een jaar. Uiteindelijk bleven we met 10 over uit een groep van 1.200 kandidaten.”
“Ik had van journalistiek geen flauw benul”
Op 17 september 1984 ging Jan bij de BRT aan de slag. “Het was een enorme verandering. Ik had van journalistiek geen flauw benul. Ik had nooit artikels geschreven, laat staan dat ik ooit radio of televisie had gemaakt. Ik moest dus echt van nul beginnen.”
Neutraliteit voerde hij van meet af aan hoog in het vaandel. “Wie als journalist voor de openbare omroep gaat werken, moet zijn politieke en filosofische overtuiging on hold zetten. Ik heb het daarmee nooit lastig gehad. Je weet dat je in dit vak niet om de haverklap voor je eigen mening kan uitkomen. Anders kan je hier gewoon niet werken.”
“Men heeft mij 3 decennia getolereerd”
“Ik heb nooit een blad papier voor mijn neus gekregen waarop een functieomschrijving van een anker stond. Je werd anker omdat de chef dat wilde. Zijn eisen stonden evenmin op papier. Het was een kwestie van buikgevoel. Ik veronderstel dat mijn manier van presenteren in die mate aanvaardbaar was dat men mij 3 decennia lang heeft getolereerd.”
“Niets aan het uiterlijk, de taal of de gebaren van het anker mag dermate overdreven zijn dat de mensen zich gaan ergeren. In dat opzicht maak ik graag de vergelijking met aardappelen. We eten die elke dag omdat ze neutraal smaken. Of met drinkwater: goed water blijf je drinken zonder daarbij vragen te stellen.”
“Een anker moet met de kijker een voldoende grote vertrouwensband opbouwen opdat die ook na jaren zegt “Wat het anker vertelt, geloof ik”. Vraag mij niet wat het precies is. Psychologen hebben er vast een verklaring voor.”
“Mensen die praten, slaan elkaar de hersens niet in”
“Hét nieuwsfeit van de voorbije 30 jaar blijft voor mij de val van de Berlijnse muur en de verschrompeling van het Sovjetrijk. Ik ben geboren toen de Koude Oorlog begon. Ik ben als het ware een kind van die oorlog. Ik had nooit verwacht dat het Sovjetrijk zo snel zou imploderen. Toen dat uiteindelijk gebeurde, was ik ontroerd."
Ook het ontstaan van het internet blijft hem bij. “Het is de belangrijkste uitvinding sinds het wiel. Dat laatste heeft de mens lokaal mobiel gemaakt. Het internet maakt de mensen op vlak van communicatie mondiaal mobiel. Dat vind ik een ronduit positieve evolutie. Mensen die met elkaar praten, slaan elkaar de hersens niet in.”
“De kerk is mij in de nek gesmeten”
Sinds jaar en dag draagt Jan het etiket van kerk- en royalty-watcher. Toch was hij aanvankelijk een koele minnaar van die thema’s. “De kerk is mij in de nek gesmeten door mijn eerste hoofdredacteur. De monarchie kreeg ik er bovenop. Ik stond niet te springen van enthousiasme, maar ik heb het altijd gedaan omdat ik het moest. Ik ben een trouwe soldaat.”
“Vroeger was religie nog geen privézaak. Dat is vrij snel veranderd. Het is gaandeweg een kleine niche geworden waaraan nauwelijks nog belang wordt gehecht, zeker niet in de nieuwsgaring. Daarom ben ik niet rouwig. De duidelijke scheiding tussen een geloofsovertuiging en het openbare leven vind ik een positieve evolutie.”
“De monarchie is een ander verhaal. Ik heb de gelegenheid gehad enkele keren met leden van de koninklijke familie in het buitenland te vertoeven. Ik kon ook een film maken met en over koningin Paola. Op zich was dat niet oninteressant. Het liet me toe op plaatsen te komen waartoe je anders geen toegang hebt. Als journalist is dat altijd interessant.”
“Taal smaken zoals ik een praline smaak”
De voorbije jaren is “Het Engels van Jan Becaus” een eigen leven gaan leiden. Jan staat erbij en kijkt ernaar. “Ik lees nu eenmaal “Het journaal”. Daarin komen regelmatig Engelse woorden voor. Ik spreek ze uit en mensen maken daarvan wat ze willen. Ik zie het graag gebeuren, maar catalogiseer dat onder de noemer “grappen en grollen”. Als ik met mijn Engels mensen gelukkig kan maken, waarom zou ik het dan laten?”
“Ik hou erg van Nederlands en probeer de taal geen geweld aan te doen. Nederlands is een onwaarschijnlijk mooie taal als ze goed wordt gesproken. Dan kan ik haar smaken zoals ik een praline smaak. Dat zinnelijke genot overkomt me eveneens als ik perfect Engels of Duits hoor.”
“Laat het mysterie bestaan”
Voor zijn opvolger Bart Schols (kleine foto) heeft Jan 2 tips klaar: “Blijf jezelf en blijf uit de boekskes”. “Een anker mag in de studio geen toneel spelen. Je bent er immers niet thuis, je komt bij de mensen thuis. Dat is een groot verschil. Je dringt ongevraagd hun huiskamer binnen, dus moet je je gedragen."
“Gooi je privéleven ook niet te grabbel in roddelbladen. Zorg ervoor dat de kijker geen link legt met een artikel dat hij heeft gelezen wanneer hij je op het scherm ziet. Laat het mysterie bestaan. Dat betekent niet dat je als een kluizenaar moet leven. Ook ik ga de straat op en constateer dat mensen in het algemeen discreet zijn. Als ze je privéleven respecteren, moet je ze geen gelegenheid bieden het te schenden.”
“Ofwel ga je er helemaal voor, ofwel blijf je thuis”
“Ik heb nooit gedacht dat ik het zo lang zou rekken. Ik had me voorgenomen rond mijn 60e te stoppen, maar het is anders uitgedraaid. Zonder de minste dwang heb ik nog verschillende verjaardagen voorbij zien gaan. Ik voelde me goed in mijn vel en hield van wat ik deed.”
“Iedereen moet ooit stoppen. Het zou ook een beetje zielig zijn aan te blijven terwijl iedereen weet dat je in blessuretijd speelt. Dat hoort niet. Daarom ben ik ook niet ingegaan op het aanbod van de VRT om nog een aantal dagen per maand te komen werken. Ofwel ga je er helemaal voor, ofwel blijf je thuis. Ik koos het laatste.”
“Ik heb nog geen concrete plannen gemaakt. In elk geval wil ik niet de Mont Ventoux beklimmen of te voet naar Compostela gaan. Dat is niet aan mij besteed. Ik zal vooral doen wat Voltaire zijn Candide laat zeggen: il faut cultiver son jardin. Over het zwarte gat maak ik me weinig zorgen. Zo lang de gezondheid meewil, komt alles goed.”