"Licht": De nieuwe Youp is de ouwe Youp

Wie de oude, vertrouwde Youp wil zien, krijgt wat hij of zij wil. Iets rustiger, iets beredeneerder, maar even scherp en rechtuit als altijd. Van het vet ontdaan -zoals Van ’t Hek tegenwoordig zelf is- maar met het vuur, de passie en de overtuiging die ik van de Amsterdammer gewend ben. Hij heeft opnieuw het licht gezien.

“Licht” begint zoals we van Van ’t Hek gewend zijn. Oplopen, groeten en daarna anderhalf uur vlammen. In een voor zijn doen minimalistisch decor. Weinig tierlantijntjes, weinig ornamenten. Een zitje, een wand, een grote, bengelende gloeilamp, wat paars en blauwig licht en in de achtergrond zijn vaste instrumentalist Rens van der Zalm die de gitaar betokkelt en de accordeon beroert. Uitgelicht, ook letterlijk. That’s it. Voor de rest Youp frontaal voor het publiek. En maar razen. Bedeesder. Cardiologisch goedgekeurd.

Even heeft hij het over de waarschuwing die hij heeft gekregen en die hij heeft verwerkt. Zo goed en zo kwaad het kon. Van een brullende leeuw maak je nu eenmaal geen mak lammetje. Maar dan raast hij toch weer. "Even moest ik denken aan stoppen. Ik kon niet meer, ik was moe en mijn lijf wou niet meer mee. Toen ik tijdens twee try-outs niet meer verder kon, hebben dokters me bijgestuurd. En ik liet ze doen, ik had er vrede mee toen ze het over een operatie hadden. Eigenlijk wil ik nu weer op volle snelheid gaan, maar ze kennen me, ze houden me tegen. Maar man, wat een plezier om weer te spelen. Mensen doen lachen is een medicijn voor hen en nog meer voor mij", analyseert hij. Gedacht aan stoppen? "Ja, ik moest wel, en dan was ik wel beginnen schrijven. Maar ik sta er weer en dat telt." Gelukkig maar, de wereld heeft nood aan clowns die de tranen laten rollen.

In "Licht" zien we Youp puur. De rasverteller, de entertainer, de schoffeerder en de vuilbekkende wervelwind. Termen als "kut", "tyfus" en "kakkers" zijn niet uit de lucht, het Youp-idioom is overeind gebleven. En toch heb ik de indruk dat hij zijn stijl heeft aangepast. Na een sober leven ook soberder is gaan spelen.

"Licht" is opgehangen aan Peter, een vriend-psychiater die hij al meer dan 30 jaar kent en waarvoor Youp op zijn beurt psychiater moest spelen. Nu ja, een "shrink" heeft bijna altijd een eigen therapeut. Peter is er nu niet meer en Youp blikt terug. Op zijn leven, zijn invloed, hun vriendschap. Nostalgie en melancholie samen, het doet me denken aan de shows "Ergens in de verte", "Scherven" en "Spelen met je leven", wat mij betreft nog altijd de absolute hoogtepunten uit het oeuvre van van ‘t Hek.

Aanleiding voor hilarische verhalen is de begrafenis van Peter die herinneringen, bedenkingen en heerlijke anekdotes oproept. Ouwe Peter had hem veel geleerd. "We nemen alles toch zo serieus, we moeten meer lachen en het grappige van alles inzien. Positief zijn. Leven. Genieten. Feesten. Elke keer weer, want morgen kan het gedaan zijn. Dansen, ondanks alles", orakelde Youp vooraf tegen me in zijn loge. Waar een veldbed stond: "Soms moet ik eens gaan liggen. Ik ben ook al 62 nu. Rusten. Op mezelf passen. En om op het toneel voluit te kunnen gaan."

Tijdens "Licht" passeren de klassieke thema’s van Van ‘t Hek: de idealen, de honger naar (be)leven, de liefde en haar gebreken, de gekke momenten, onvoorwaardelijk ademen en doen, maar ook de pijn van het zijn, de klappen van de ontgoocheling, de grijsheid van de meeste mensen. Niets nieuws onder zijn zon, maar hij is en blijft een meesterlijke verteller, iemand die in één seconde zijn zaal aanvoelt. In een oogwenk kan doen bulderen of net doen stilvallen. Met vaste truukjes, maniertjes en kunstgrepen, maar ik zie iemand die wil blijven kietelen, die uitdaagt en die roept, zij het iets zachter dan vroeger. Ik zie de man die niet om kan met burgerlijkheden en ongeïnspireerd leven, die walgt van de vaste cadans van zowat iedereen. Die uitdaagt en die prikkelt. Die eist en die schreit. Omdat het leven zoveel meer kan zijn.

In anderhalf uur tijd (deze keer geen pauze tussenin) zegt hij weer waar het volgens hem op staat. Met verwijzingen naar de angels van de actualiteit: de vluchtelingenproblematiek, Syrië, Geert Wilders, uitlachtelevisie en de dans voor de centen. Niet dat Van ’t Hek de harde politieke en maatschappelijke standpunten inneemt, hij raakt ze aan, hij streelt ze en geeft ze een frivole tik.

De Böhmermann-affaire (de Duitse komiek die uithaalde naar de Turkse president Erdogan en door hem én door kanselier Merkel in de ban werd geslagen) jaagt hem wel op: "Ongelofelijk dat het gebeurt. Oké, het was een slecht stukje humor, da’s waar, ’t blijft een Duitser, maar dat een president van zoveel miljoenen mensen zich daarmee bezig houdt, ik snap het niet. Wijst erop dat alles slechter is en gevoeliger ligt dan pakweg tien jaar geleden. Niets kan nog. Ik zie het somber in. Daarom net is het in deze tijden een zaligheid om mensen gewoonweg eens goed te laten lachen. Omdat het moet."

Het verhaal van Peter eindigt verrassend. Meer zeg ik niet. De meester-verteller die de boog perfect spant. Ook al hadden de twee maar twee onderwerpen: neuken en de dood. Maar blijkbaar was er toch veel meer. Blijkt achteraf. En dan eindigt Van ’t Hek met dat lijflied van hem: "Niemand weet hoe laat het is". Dat je je leven moet leven als het allerlaatste uur. Epicurisme, noemen we het zo?

De nieuwe Van ’t Hek is de ouwe Van ’t Hek. Klassieke thema’s, eeuwige waarheden. Waarvan het publiek smult want het applaus was warm en zo gemeend. Na de voorstelling, tijdens de afbraak van het podium, zag ik Youp ronddwalen op het podium. In zijn rode kamerjas, natte haren en met twee verschillende, kleurige sokken aan. Een overblijfsel van z’n vorig programma. Ik ga dat ook beginnen doen. Twee verschillende sokken. Altijd weer. Braaf rebels zijn. Het leven is al grijs en somber genoeg. En het geeft vrolijkheid in duistere dagen. Licht zelfs.