Micha Wertheim: ongrijpbaar, uitdagend en verlokkend

Micha Wertheim heeft onze reporter Peter Decroubele helemaal overtuigd met zijn voorstelling "Voor zichzelf". De komiek is in Nederland een van de populairste cabaretiers van het moment, maar in Vlaanderen is hij nog relatief onbekend. Volgend jaar is Wertheim te zien in verschillende theaters in Vlaanderen.
BEN VAN DUIN

Micha Wertheim is en blijft voor mij een raadsel. Wat te verwachten van zijn nieuwste worp, “Voor zichzelf”? Zijn zevende programma in zowat 10 jaar op het podium als cabaretier, dat kan tellen, dat is een groot debiet.

Het programma werd door alle Nederlandse kranten en recensenten die er toe doen overladen met sterren. Voor wat dat waard is. Maar wel in Carré in Amsterdam gestaan voor het eerst. En wie het cabaret bij de noorderburen een beetje volgt, weet wat dat betekent: dan ben je een grote! En wat is het geworden volgens mij? Een ietwat bevreemde ervaring.

Het eerste kwartier wist ik het precies niet, langzaamaan heeft Wertheim me meegesleept in zijn universum, in zijn denken en in zijn betoog. Ik ben geïntrigeerd en wil eigenlijk nog. Honger én goesting.

BEN VAN DUIN

Vintage huiskamer

Een “vintage” huiskamer, een decor, wijst erop dat Wertheim theater speelt. Speelt. Acteert. Iets brengt. Aha, cabaret, denk je dan. Tot Wertheim opkomt en naar de gekleurde microfoon op een standaard afstapt en daar wat in prevelt. Meer stand-up dan gedacht. Maar vooral speelt met lijf en leden. En met het publiek.

Mimiek en methode. Een clown. Met grote ogen. Enkele obligate beschouwingen over Vlaanderen later voel je dat Wertheim in gang schiet en begint aan zijn “lezing”.

Ja, dat is het wel eigenlijk. Een aaneenrijging van beschouwingen, overtuigingen, meningen en bespiegelingen. Heb ik omver gelegen van het lachen? Neen? Gegierd en gehuild? Neen. Hoeft dat? Ook neen.

Zeker dat Wertheim dat kan teweegbrengen, maar in “Voor zichzelf” moet hij het hebben van de kieteling, van zachtjes krassen onder de huid. Even duwen, even teasen, even laten zakken dan weer. Beheerst doen gniffelen. Iedereen wel met de glimlach op het gezicht.

Wertheim laveert van relaties en mensjes ondereen naar zaken die je voor Jan Lul doet (of Piet Snot, als je wil), heeft het over kunst en (experimenteel) theater en heel het geneuzel erover, over waarheid en leugen, over waarom je dingen zou zeggen die je kan verzwijgen. En omgekeerd.

Wat de komiek, de clown, de cabaretier (schrappen wat niet past) doet, is zijn grote spiegel vastnemen en die tegenover het publiek zetten. Wel in de juiste positie want spots kunnen mensen verblinden. Soms vind ik hem heel erg raak, dan weer schampt hij mijn gemoed, andere keren lijkt hij net iets té gerodeerd zijn pleidooi af te steken. En toch ben ik benieuwd naar meer, naar wat nog volgt.

BEN VAN DUIN

Intrige

Ik ben geïntrigeerd. Ik heb nog maar zelden een cabaretier echt zien spelen met de wetten van het theater. Een kunstje met het kunstje. De vierde wand doorbreken en weer opbouwen. Je decor afbreken, letterlijk, bijna methodisch precies, op zoek naar de kaalheid van het podium. Want dan komt je boodschap nog beter aan.

“Wat een acteur zegt, is niet belangrijk, wel wat hij niet zegt”, zo citeert Wertheim. Theater over theater. En dan eindigen met een verrassende, muzikale en esthetisch knappe finale. Het leeg podium weer gevuld met de présence van de speler. Besame, besame mucho…

Wertheim wordt hier al eens vergeleken met Wim Helsen. Mja, inderdaad, zogenoemde “intelligente humor”, al klinkt dat zo beladen. Zeg Wertheim vooral niet dat hij “joodse humor” brengt, hij wordt er gek van. “Humor is gewoon humor, joods betekent niets, behalve dat je daar nooit van af geraakt”, briest hij naar de zaal.

Wertheim is minder absurd, figureert minder in een verzonnen verhaal, maar wentelt zich in zijn eigen gedachten, in zijn eigen wereld. Voor zichzelf. De speler. Alleen. Op het toneel. “Ik ben ooit op het podium gaan staan om mezelf uit te drukken en stilaan is daar meer volk op afgekomen”, hoor ik. Veel verder moet je ’t vaak niet gaan zoeken.

Intelligent

Ik laat alles altijd een beetje rusten, nachtje over slapen, glaasje rood laten bezinken, een tekstje als dit nooit direct schrijven. Zeker niet als ik de zaal ben uitgekomen met een “je-ne-sais-quoi”-sentiment.

En na een nacht blijf ik zeggen dat ik een cabaretier heb gezien die ik niet direct kon vatten en grijpen. Die daardoor intrigeert. Die het midden houdt tussen een sociaal psycholoog, een filosoof en een clown. Zeer beredeneerd, integer en intelligent.

Los van de woordgrapjes, de hete actualiteit, de gratuite sneren of de hitsige hypes. Ik heb ooit hetzelfde meegemaakt met Ronald Goedemont. Die me keer op keer deed nadenken over waarom ik dat nu zo goed vond. Intussen is hij de absolute top in Nederland. En zoals Wertheim ook binnenkort. Of nu al.

Een man die nog eens dweept met het verhaal, die een spanningsboog van anderhalf uur opzet. Heerlijk want soms ben ik de snelheid en de direct van stand-up comedy beu. Het kan niet altijd “comfort food” zijn, hoe lekker ook. Wat “slow food” en een kabbelend sermoen kunnen deugd doen.

Niets is mooier dan het ongrijpbare van een komiek, niets uitdagender dan de eeuwige schoonheid van theater, niets fijner dan een beredeneerd betoog van een boeiende spreker. Niets ontlaadt meer dan de klaterende lach of de gemeende gniffel. Zeker in barre tijden en donkere dagen als deze. Soms mag je al eens iets voor jezelf doen…

BEN VAN DUIN

"Voor zichzelf" in Vlaanderen in 2016

In het voorjaar speelt Micha Wertheim “Voor zichzelf” nog enkele keren in Vlaamse theaters, onder meer in Aalst, Heist-op-den-Berg, Hasselt en Beveren.

Meest gelezen