Gouden muur waar kunstgeschiedenis van afspat

Modeontwerper en oud-student van de Academie Walter Van Beirendonck en Paul Huvenne, directeur van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, zijn de curatoren van de expo in het MAS. Een expo die volgens Van Beirendonck toont "hoe Antwerpen al eeuwen met de wereld verbonden is". Is kunst een ambacht of een wetenschap? Word je als kunstenaar geboren of kun je kunst leren? Dat zijn enkele kernvragen waarop de curatoren een antwoord proberen te zoeken. 

Vanaf de renaissance streven kunstenaars immers naar meer prestige. Om "schone kunsten" te maken, moeten ze wetenschappelijke regels toepassen. Leerling-kunstenaars krijgen les in een academie. Sinds 1563 zijn er academies opgericht in Firenze, Rome en Parijs. In 1663 sticht David II Teniers in Antwerpen ook een academie waar jonge kunstenaars leren tekenen en boetseren. De Antwerpse Academie krijgt onderdak in de Beurs, het startpunt van een opleiding die gelinkt kan worden aan wereldberoemde kunstenaars als Vincent Van Gogh, Jacob Jordaens en Luc Tuymans.

De eerste Academiekunstenaars zien het als hun taak om de realiteit te verbeteren: "kunst moet schoon zijn". In de late 19e eeuw komt daar protest op. De avant-garde rebelleert tegen de regels. Het motto wordt: "kunst moet origineel zijn". De academie wordt een plek waar kunstenaars een eigen vormentaal, een eigen verhaal ontwikkelen.

Die verhalen vinden we terug in de ruimte met de Golden Wall, waar er een clash is van oud en nieuw werk. Net zoals in de kunstkamers destijds hangt de -letterlijk- goud geschilderde muur van onder tot boven vol met werken van oude en van hedendaagse meesters, alles kriskras door elkaar, zonder chronologische of thematische indeling. Midden in de ruimte staan ook enkele sculpturen en installaties.

Centraal in de ruimte hangt het werk "De dood van Peter Paul Rubens" van Matthieu Van Brée, met daar tegenover "Raven's variable matrix", een typisch "vliegmachien" van Panamarenko (foto in tekst). "De selectie van werken is vrij spontaan gedaan", zegt Van Beirendonck. "Daarna hebben we maandenlang zitten puzzelen en zoeken om alles een juiste plaats te geven en perfect op te hangen. Het zijn twee gevoelsblokken: weemoedig en zwaar in het midden met een evolutie naar buiten toe." Van Beirendonck is trots op de invulling van de ruimte. "De eerste keer dat ik hier binnenkwam, kreeg ik echt kippenvel. En dat heb ik nog maar zelden bij mijn eigen projecten waarvan ik toch goed in mijn hoofd heb hoe ze er uiteindelijk zullen uitzien."

Midden in de ruimte staan ook twee met rood fluweel beklede rustbanken uit het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. "Een verwijzing uiteraard naar de relatie tussen de Academie en het Museum", aldus Van Beirendonck. Een plek ook waar de bezoeker even kan gaan zitten om het allemaal op zich te laten afkomen. Want vooral bij het binnenkomen van de ruimte, overvalt je het gevoel dat je niet weet waar eerst te kijken. Zoveel werken van zo'n hoog niveau, die zo dicht bij elkaar hangen, om van te duizelen. Het geeft de kijker een gevoel van overvloed (zonder te dwingend te zijn) en toont in één oogopslag een fractie van al de topwerken die de Academie de afgelopen 350 jaar heeft voortgebracht.

Tegelijkertijd biedt het een mooie gelegenheid om je kennis van de kunstgeschiedenis eens te testen. Er hangen immers geen naambordjes bij, maar er staat wel een legende in de bezoekersgids. Een greep uit het aanbod: Koen Van den Broek, Gustaaf Van de Woestyne, Kati Heck, Anne-Mie Van Kerckhoven (foto onderaan), Antoine Wiertz, Jan Fabre, Fred Bervoets, Cindy Wright, Luc Tuymans, Constant Permeke, Vincent van Gogh.

"Je kan de oefening maken: wat springt er nu het meest in het oog en waarom?", legt Huvenne uit. "Opmerkelijk is ook dat elke kunstenaar slechts met 1 werk vertegenwoordigd is. En toch proberen we een zo volledig mogelijk beeld van de Academie te tonen. Het is feestelijk en overweldigend."

Heden en verleden worden met elkaar in contact gebracht in deze expo. Oud-studenten als Walter Van Beirendonck, Anne-Mie Van Kerckhoven, Koen Van den Broek, Daan Stuyven en Fred Bervoets getuigen op een levensgroot scherm over hun ervaringen aan de Academie.

En er wordt ook een eeuwenoude traditie in stand gehouden, er zal worden getekend naar levend (naakt)model.

"350 jaar Academie" is vanaf 8 september tot en met 26 januari te bezoeken in het Museum aan de Stroom. Het MAS is alle dagen open, tijdens de week van 10-17 uur (de laatste tickets worden om 16 uur verkocht), in het weekend van 10-18 uur (de laatste tickets worden om 17 uur verkocht). Maandag is sluitingsdag.

In het kader van "Happy birthday dear academie" zijn er dit najaar nog verschillende andere activiteiten in Antwerpen. Een overzicht vindt u hier.