Het creatieve lab van… Otto-Jan Ham: "ik moet het gevoel hebben dat ik op mijn bek kan gaan."
Ik word vroeg wakker, tussen zes en zeven. Dat heeft te maken met jonge kinderen (twee dochters, van drieënhalf en éénenhalf, JH). Dat is vroeg, maar ik heb het daar minder moeilijk mee dan vroeger. Ware het niet dat ik geregeld te laat naar bed ga. Er is vaak wel wat te doen.
Hoe gaat het dan verder?
Ik heb heel hard de neiging om tijd te verspillen. Ik ben thuis verantwoordelijk voor het maken van de flesjes. Dus ik moet dan naar beneden en melk klaarmaken. Mijn lief staat binnen de minuut terug boven. Bij mij duurt dat een eeuwigheid. Daarna moeten de kinderen aangekleed worden. Het zijn meisjes, die doen daar vaak nogal moeilijk over. De hond moet uitgelaten worden, en dan moet ik zien dat ik ze op tijd in de auto krijg. Ik ben altijd blij als ik achteraf naar mijn werk rij. Daar probeer ik tussen negen en tien toe te komen. Maar als De Ideale Wereld loopt ben ik al weg voor de kinderen wakker zijn.
Van Halle naar Vilvoorde, dat is een stevige rit van het zuiden naar het noorden van Brussel, wat doe je in de auto?
Ik luister veel muziek of naar comedy shows. Ik heb ook een tijd een doos met oude brieven naast mij in de auto gehad. Mijn ouders halen hun huis leeg, en ik heb die doos daar gevonden. Dat was heel tof, de file kon niet lang genoeg duren. Een trip down memory lane. Er zaten oude brieven van mij bij, maar vooral ook aan mij gericht, van familie en van liefjes. Ik kreeg een soort van psychoanalyse van hoe ik er voorstond als jongeling. Dat vind ik fantastisch en inspirerend.
Hoe verloopt een dag bij de Ideale Wereld?
’s Morgens kranten doorspitten met een kleine groep, en dan overlopen we dat zoals op een echte nieuwsredactie: wat is er en waar hebben we ideeën over? Tussen negen en tien wordt dat idealiter afgeklopt. Dan kan alles op gang komen: de fictiestukken kunnen geschreven worden, reporters kunnen uitgestuurd worden. Vanaf pakweg twaalf draaien, nadien monteren. In de namiddag stellen we het programma samen, de eindredacteur en ik. Tegen vijf uur gaan we in repetitie, om zeven uur nemen wij op. Dat is zo goed als live on tape, er wordt heel weinig geknipt.
Wanneer voel jij je het meest creatief in dat proces?
Tijdens de opname zelf. Dan ben ik als een vis in het water. Ik perform graag, dat vind ik het leukste. Het is een combinatie van luiheid en een princiepskwestie: ik wil niet al te voorbereid zijn. Ik zou me niet kunnen voorstellen dat alles op kaartjes staat. Pas op, ik heb genoeg handgrepen, maar het liefst van al word ik er zo ingesmeten, we zien wel waar het schip strandt.
Kan je een percentage plakken op het aantal voorbereide grappen?
Sowieso weet ik welke filmpjes er komen. Maar als het puur gaat over studiogesprekken, dan denk ik dat 70 procent improvisatie of onvoorbereid is. We hebben repetities, publieksopwarmer Roel Steeno, een fantastische gast, zit naast mij. Die speelt de rol van de centrale gast. Dat is echt puur improvisatie, daar ontstaan vaak mopjes. Veel daarvan kan ik recupereren. Soms vallen die ook volstrekt niet.
Otto-Jan de koorddanser?
Ja zoiets. We hebben vorig seizoen een aantal onvoorspelbare gasten gehad. Andere presentatoren hebben het daar misschien moeilijk mee. Ik vind dat genieten. Dat maakt het spannend, en dat daagt mij uit.
Geef eens een voorbeeld?
Jan De Cock, Jan Decorte, Jeff Hoeyberghs, Herr Seele, dat soort figuren. Dat daagt je uit, dan moet je nieuwe truken gaan toepassen. Ik ben ad rem, maar ik beschik wel over wapens. Als iemand mij wegblaast in dossierkennis, speel ik graag de rol van onwaarschijnlijke dommerik. Dat gaat mij af, ook omdat ik niet hyperintelligent ben. Dat is een goeie techniek. Interviewers zijn vaak over-voorbereid, ze stellen zich van tevoren op gelijke hoogte als hun gast. Als je dat niet doet kun je iemand onderuit halen met een naïeve vraag, de vinger op de wonde.
Ben jij ook vals bescheiden? Als je zegt: ik ben niet hyperintelligent, maar je haalt wel de elfde ronde van de Slimste Mens?
Intelligentie en de Slimste Mens hebben zeer weinig met elkaar te maken. Ik onthoud bepaalde dingen gewoon beter dan andere. Ik ken elk figuurtje uit Star Wars zonder dat ik een echte Star Wars-fan ben. Van elke Sonic Youth-plaat ken ik de bezetting, weet ik wie de producer was. Ik studeer daar niet op, dat blijft hangen. Dat maakt mij niet noodzakelijk een intellectueel, eerder een irritante betweter.
Heb je sport nodig om alert te blijven?
Ja. Ik fiets en ik zwem. Vaak kan ik hele vergaderingen of moeilijke gesprekken voorbereiden op de fiets. Dat helpt mijn zintuigen te openen. Ik geloof echt dat een gezonde geest gebaat is bij een gezond lichaam.
Als er iets is wat je aan jezelf zou willen verbeteren, wat zou dat zijn?
Een hele waslijst natuurlijk. Maar ik zou graag iets minder lui zijn. Professioneel zou ik graag iets minder snel afgeleid zijn. Neem nu de social media, dat is een geweldige tijdvreter. Die heb ik gebannen uit mijn leven. Dat is de grootste nonsens die er bestaat. Je verkakt je tijd daaraan. Een verslaving vergt gewoon heel veel tijd.
Gebruik je nooit dingen in de studio die je op Facebook hebt gelezen?
Tuurlijk. Een wezenlijk onderdeel van het programma gaat over social media. Ik heb nu wel gepleit om dat er uit te halen. Als ik het gebruik voor het programma is dat vaak vanuit een ironisch standpunt.
Hoe spring je om met email? Een beetje traag ondervond ik zelf.
Dat is een ramp, maar ik werk daaraan. Je hebt mij via gmail gecontacteerd. Voor mijn Woestijnvis-adres heb ik iemand die mijn mails leest. Ik heb iemand nodig die mijn agenda beheert, mijn boekhouding, al dat soort dingen.
Als je er na een seizoen Ideale Wereld even uitstapt, wat doe je dan? Op de website stond “we zijn even naar Ibiza”.
Ik ben ook écht naar Ibiza geweest. (lach) Met het gezin. Ik was daar nog nooit geweest. Ik ben daar een half dagje gaan fietsen en voor de rest hebben we daar op het strand gezeten, toegekeken dat onze kinderen niet verdronken in het zwembad. Dat was prima. Ik kijk enorm uit naar onze vakantie waar wij met een tent naar Frankrijk gaan. Dat zijn ook vaak de momenten dat ik het meeste zin krijg om terug te gaan werken, na dag één al. Onmiddellijk ben ik er weer klaar voor. Dat zet alles open. Nu zit ik in een overgangsperiode. De kloterij is dat alle dingen waar je anders neen op zegt, dat je daar nu ja op zegt. Dat is echt puur tijdverlies.
Dit interview bijvoorbeeld?
Nee, dit ça va. Maar ineens is er een trouwfeest van een maat, en die vraagt om een filmpje te maken van de Ideale Wereld, en dan doe je dat, omdat je geen verweer hebt. Maar daar kruipt echt veel tijd in, en nobody fucking cares, snap je? Je steekt daar nodeloos veel energie in, en ik kan die voor andere dingen gebruiken.
Wat is het laatste wat je doet voor je gaat slapen?
Meestal slaapt de rest van het gezin al, en pak ik even mijn gitaar of zo iets. Ik moet ook nog de hond uitlaten. Ik heb de slechte gewoonte om nog een beetje TV te kijken. Als ik vanuit mijn bed kijk, val ik vrij snel in slaap. Dus ik moet het hebben van korte programma’s, sitcomformaat. Ik neem me vaak voor om nog te gaan lezen voor ik slaap, maar daar heb ik zelden nog zin in.
Hoe laat gaat het licht uit?
Dat is verbeterd. In tijden van Ideale Wereld is dat tien-elf uur. Vroeger zou ik dan nog op café gaan of zoiets, dat komt er niet meer van. Je bent op na zo een dag.
Laatste vraag: heb je een levensmotto?
(denkt lang na) Ik denk niet dat ik een soort van tegeltjeswijsheid heb, ik ga voor deze gelegenheid ook niets verzinnen. Ik heb één ding: wat je ook doet, je moet het zo oprecht mogelijk doen. Zeker op televisie zie je dat bijna nooit. Dat is allemaal zo gespeeld en geveinsd. Ik stoor me daar geweldig aan. Voor mijn werk vind ik dat het allerbelangrijkste: wat ik doe moet oprecht zijn.
Dank voor de levenswijsheid
Ik zal een inspiratie voor velen zijn. (lacht)
