30 jaar geleden: de val van communistische leider Nicolae Ceausescu in Roemenië
Als enige communistische leider in Oost-Europa zou de Roemeense "conducator" Nicolae Ceausescu de omwenteling van '89 niet overleven. De bloedige Roemeense revolutie werd overigens door voormalige medestanders gekaapt via een verkapte staatsgreep.
Ceausescu had het begin van de revolte tegen zijn regime gemist omdat hij op bezoek was in Iran. Pas op 20 december keerde hij terug en omschreef hij de opstand in de stad Timisoara als "een poging van buitenlandse machten om de soevereiniteit van Roemenië te ondergraven".
Ceausescu greep de volgende dag terug naar een beproefd recept uit de oude doos. Hij organiseerde een "spontane" massademonstratie van 110.000 aanhangers in de hoofdstad Boekarest om de oppositie terug te fluiten. Dat begon zoals steeds met het toejuichen van de "conducator" (leider), die zijn al even klassieke retoriek over het "succes van zijn socialistische revolutie" begon af te dreunen. Maar de verf pakte niet meer en mensen in de massa begonnen te joelen en slogans tegen het regime te roepen.
Toen steeds meer aanwezigen zich bij het protest aansloten, liep de toespraak van Ceausescu, die live werd uitgezonden op de televisie, volledig in het honderd. De dictator en zijn vrouw werden uitgejouwd en moesten met een helikopter vluchten. (Lees verder onder de foto).
Het einde van Ceausescu
De opstand werd nu volledig. Partijkantoren en symbolen van het communistische regime en officiële foto's van de gehate dictator werden vernield. Overal wapperden Roemeense vlaggen met een gat in het midden daar waar het communistische logo was weggescheurd als symbool van de revolutie.
Te midden van een revolutie werd duidelijk dat er binnen het regime een complot tegen Ceausescu aan de gang was
Leger, politie en de gevreesde geheime dienst Securitate openden het vuur, maar sommige militairen kozen de kant van het volksprotest en in de straten van Boekarest en andere steden leek een burgeroorlog uit te breken.
Toen tanks en pantserwagens mensen verpletterden, leek de revolutie te mislukken, maar in de ochtend van 22 december riep minister van Defensie Victor Stanculescu de troepen op om naar de kazernes terug te keren. Toen werd duidelijk dat er binnen het regime een complot tegen Ceausescu aan de gang was.
Enkele uren later kwam het bericht dat de Ceausescu's waren gearresteerd in de stad Targoviste. Een "nieuw regime" veroordeelde hen ter dood en drie dagen later, op kerstdag, werden Nicolae Ceausescu en zijn vrouw door een vuurpeloton doodgeschoten. (Lees verder onder de foto).
Slagveld in straten en plein
Het nieuwe regime was onverwacht op 22 december, de dag van de arrestatie van Ceausescu, opgestaan. Toen kondigde een nieuw "Frontul Salvarii Nationale" of Front voor Nationale Redding (FSN) op de televisie een "voorlopig bewind" aan. Dat werd geleid door Ion Illiescu, een door Ceausescu opzijgeschoven communist, maar aangevuld met de hervormer Petre Roman en dissidenten zoals Laszlo Tökes -die in Timisoara aan de basis van de revolutie had gelegen- en de mensenrechtenactiviste Doina Cornea. Veel communisten en militairen sloten zich daarbij aan.
De revolutie was overigens nog geen succes. Leger en politie kozen nu weliswaar de kant van de burgers, maar het kwam tot hevige gevechten met aanhangers van Ceausescu en leden van de gevreesde Securitate, nu "terroristen" genoemd.
Pas op 27 december keerde de rust terug en had het FSN Roemenië onder controle. Officieel zijn bij het geweld iets meer dan 1.100 mensen omgekomen, de meesten na de arrestatie van Ceausescu. Onder hen was voormalig VRT- en toen VTM-journalist Danny Huwé.
De ware toedracht van de omwenteling zou pas later aan het licht komen. Het FSN won in 1990 de verkiezingen, maar viel nadien uiteen. De groep rond Ion Iliescu vervelde tot de "socialisten", de anderen tot "conservatieven" die sindsdien haasje-over springen bij verkiezingen. Pas met Klaus Iohannis trad in 2014 een president aan die eerder geen communist geweest was.
De Belgisch-Roemeense architecte Oana Bogdan was 12 toen Ceausescu viel. Ze herinnert zich de grimmige sfeer van de revolutiedagen, maar ook de opluchting over het verdwijnen van de gevreesde dictator met grootheidswaanzin. Bekijk hier het gesprek met Bogdan in "De afspraak":
Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":
