15 jaar na 9/11: hoe veilig is de wereld nog?
In 1970 voerde een onderzoeker van de University of Maryland de eerste cijfers over terreur in de intussen gerenommeerde Global Terrorism Database.
Twee decennia lang zouden de statistieken gestaag stijgen - deels doordat de technologische mogelijkheden toenamen en daardoor ook data van moeilijker te bereiken landen beschikbaar werden - tot er in de jaren negentig een kentering volgde. De hele nineties lang leek alles erop te wijzen dat terreur zijn beste tijd gehad had. De cijfers leken een intussen gangbare theorie te bevestigen: nl. dat na een periode van nationalistisch en post-koloniale terreur (1930-1965) met de val van de Muur ook aan de periode van revolutionair geïnspireerde terreur (1960-1990) een einde was gekomen.
Een nieuw millennium, een nieuwe golf van aanslagen
Die hoop werd snel ingehaald door de realiteit. Na tien jaar van dalende cijfers, schoot het aantal aanslagen dit millennium opnieuw de hoogte in. 11 september 2001 was ook hier een kantelpunt, een opmaat in een nieuwe golf van terreuraanslagen, vooral geïnspireerd door religieus extremisme.
In het begin van deze eeuw steeg het aantal aanslagen nog gestaag, sinds 2005 groeide dat aantal spectaculair. De nasleep van de etterende oorlogen in Afghanistan en Irak zit daar voor veel tussen. Mislukte revoluties of scheef uitgedraaide regimewissels ook. Nog opvallend: in vergelijking met de rest van de wereld is Europa de laatste twee decennia nog relatief gespaard gebleven.
Niet alleen het aantal aanslagen steeg trouwens, ook het aantal slachtoffers. De voorbije vijftien jaar gebruiken terroristen veel dodelijkere technieken: eisten bomaanslagen tussen de Koude Oorlog en 9/11 nog “slechts” 3.691 levens, dan maakten zelfmoordterroristen en bomauto’s sindsdien meer dan 40.000 dodelijke slachtoffers.
Gewapend conflict en terreur: ze gaan hand in hand, al was het maar door de gedeelde politieke of etnische motieven, of door de wapens die erdoor in omloop komen. Het aantal gewapende conflicten in de hele wereld is sinds 1990 op zijn terugweg (op dit moment telt de wereld "slechts" 34 broeihaarden) alleen vormen moslimlanden de trieste uitzondering.
Nochtans is die tendens niet eens zo oud: tot voor 2000 werden de wapens ook dààr jaar na jaar minder opgenomen. Samen met het aantal conflicten steeg de voorbije 15 jaar echter ook het islamistisch geïnspireerd verzet: zo is het aantal groeperingen dat door de CIA als jihadistisch geboekstaafd staat, sinds 2000 meer dan verdubbeld tot 60.
Zo komt het dat landen als Irak, Afghanistan en Pakistan, en bij uitbreiding de hele regio de voorbije tien à vijftien jaar, historisch zwaar getroffen werden door terreur. De war on terror heeft de wereld, en die landen in het bijzonder, dus net een gevaarlijkere plaats gemaakt: door er (al dan niet jihadistisch) verzet te inspireren, of door er de chaos te creëren waar "professionelere" terreurgroepen als IS in kunnen gedijen.
In vergelijking met de rest van de wereld is Europa er de afgelopen 15 jaar, wat de cijfers betreft in elk geval niet onveiliger op geworden, niettegenstaande enkele grote, door religieus extremisme geïnspireerde terreuraanslagen als die van Madrid, Londen, Parijs en Brussel, of de terreurdaden van de Noorse rechts-extremist Anders Breivik.
En een echt lichtpuntje? Dat vinden we aan de andere kant van de wereld. Als ze momenteel ergens goed bezig zijn om terreur naar het verleden te verwijzen, dan is het wel in de Zuid-Amerikaanse landen.