Confederate-standbeelden in VS: symbool van rassenscheiding of deel identiteit van The South?

De aanleiding voor het geweld van de voorbije dagen in de Amerikaanse stad Charlottesville waren de plannen om een standbeeld van de zuidelijke generaal Robert E. Lee uit de Burgeroorlog te verwijderen uit een park. Wat voor de één een symbool van rassenscheiding is, is voor de andere een deel van de identiteit van The South in Amerika.
Copyright 2017 The Associated Press. All rights reserved.

Eerder dit jaar besliste de gemeenteraad van Charlottesville om het grote Lee Park te herdopen in Emancipation Park en om het grote ruiterstandbeeld van generaal Robert E. Lee te verplaatsen. Dat past in de discussie die al enkele jaren woedt over de standbeelden van zuidelijke legerleiders uit de Burgeroorlog (1861-1865) en de vlaggen van de zuidelijke Confederatie die nog altijd de emblemen van sommige staten sieren.

Veel zwarten en progressieve blanken ergeren zich aan wat ze als symbolen van de slavernij en rassendiscriminatie beschouwen. Onder die druk zijn al veel van die beelden weggehaald.

Veel andere mensen in het Zuiden willen die beelden en vlaggen echter behouden en dat zijn dan heus niet altijd mensen met racistische of extreemrechtse sympathieën. Nogal wat Southerners vinden die beelden nu net een symbool van hun wat aparte identiteit in de huidige VS en nog veel meer een deel van hun geschiedenis, hoe bloedig of gewelddadig ook. Ook een aantal historici waarschuwen dat je de geschiedenis niet zomaar mag herschrijven uit "politiek-correcte motieven".

Nu zijn er de voorbije jaren al veel -en vooral ook vreedzame- protesten geweest van zuiderlingen die hun "erfgoed" willen behouden en dat blijft meestal beperkt tot discussies en soms scheldpartijen met andersdenkenden.

Extremistische en racistische groepen zoals de alt-right en de Ku Klux Klan vinden die discussie natuurlijk gesneden koek en grijpen het protest tegen de verwijdering van zuidelijke symbolen aan om zich te mobiliseren en te profileren, en dat is wat Charlottesville -en bij uitbreiding de hele VS- nu in zijn greep houdt.

AP2000

Wie was generaal Robert E. Lee?

Nu is Robert E. Lee historisch niet echt een voorbeeld van dat extreemrechtse gedachtegoed. Zo had hij geen slaven, maar zijn vrouw erfde wel een plantage. Ze was overigens afstammeling van een geadopteerde zoon van VS-president George Washington, net als de "liberal" president Thomas Jefferson een slavenbezitter.

Lee was militair, vocht in de oorlog met Mexico en leidde nadien toekomstige mede- en voorstanders op aan de militaire academie van West Point. Bij het begin van de Burgeroorlog in 1861 bood de VS (het noorden) hem een commando aan, maar hij wou geen oorlog voeren tegen zijn staat Virginia, nam ontslag en werd generaal van de zuidelijke Confederatie. Hij behaalde enkele verrassende overwinningen tegen het noorden, maar moest in 1865 capituleren.

Hij was tegen een plan om guerrilla te blijven voeren tegen de VS en werkte nadien aan de verzoening tussen noord en zuid. Hij werd voorzitter van de Washington and Lee University in Virginia en bestrafte blanke studenten die zwarten slecht behandelden. Toch vond hij dat zwarten nog te "weinig ontwikkeld waren om te mogen stemmen", wat enkel tot chaos zou leiden. Rond Robert E. Lee ontwikkelde zich een mythe als oorlogsheld in het zuiden, maar ook in het noorden.

AP1865

Geschiedenis of hebben die beelden ook een politieke boodschap?

Met het einde van de Burgeroorlog schaften het 13e en 14e amendement op de grondwet uit 1864 en 1868 respectievelijk overal de slavernij af en werden gelijke rechten verleend aan alle burgers. Dat was een voorwaarde voor de zuidelijke staten om weer toegelaten te worden in de VS.

Na 1890 voerden veel zuidelijke staten echter opnieuw wetten (Jim Crow Laws) in die de rechten van zwarten beperkten, onder andere het stemrecht beperkten en segregatie of scheiding van rassen invoerden in scholen, openbare gebouwen, bussen, treinen en dergelijke. Niet toevallig werden in die periode veel van de huidige "Confederate statues" en andere monumenten opgericht en dat tot in de jaren 20. Die standbeelden voor "helden uit de Burgeroorlog" dateren dus uit die periode en niet vlak na de Burgeroorlog zelf en zijn dus niet zo onschuldig. 

Pas na veel protest en ondanks brutaal geweld van de Ku Klux Klan kon de burgerrechtenbeweging met onder meer Martin Luther King (foto in tekst) in 1964 en 1965 -dus honderd jaar na het einde van de Burgeroorlog- die rassenscheiding ongedaan maken met twee federale wetten die kiesrecht en algemeen gelijke rechten gaven aan zwarten. In 1967 besliste het Hooggerechtshof in de zaak Loving vs. Virginia dat de staten geen gemengde huwelijken tussen zwarten en blanken mochten verbieden. Dat gebeurde op vraag van een gemengd koppel met de toepasselijke naam Loving. 

Toch nog een bemerking: standbeelden voor leiders van de zuidelijke Confederatie staan er niet enkel in het zuiden van de VS. Zo prijken er ook standbeelden van generaal Lee en Jefferson Davis -de president van de Confederate States of America (CSA)- in het Amerikaanse Congres in Washington, in Californië, in Montana in het noorden en in de staat Maryland. Dat wijst dan toch weer eerder op een historisch, eerder dan politiek belang.

 

1963 AP

Meest gelezen