Uitspraak Cumhuriyet-proces: “Is er nog enige vorm van persvrijheid of justitie in Turkije?”

Morgen wordt in de Turkse stad Istanbul een eerste uitspraak verwacht in het Cumhuriyet-proces, het grootste mediaproces in jaren. Liefst 17 medewerkers van de Turkse onafhankelijke krant Cumhuriyet worden aangeklaagd wegens het promoten van terreur zonder lid te zijn van een terreurbeweging. "Het feit dat dit dossier zo waanzinnig absurd is, maakt het voor de journalisten ook enorm moeilijk om zichzelf te verdedigen", zegt Isabelle Rossaert, vice-voorzitter van de auteursbeweging PEN Vlaanderen.

24 juli: Dag van de Persvrijheid in Turkije. Mogen zeggen en schrijven wat je wil, het is een recht waaraan veel belang wordt gehecht. Toch is het op veel plaatsen in de wereld nog niet zo vanzelfsprekend, ook niet in Turkije. Het is dan ook ironisch en bijna symbolisch dat op deze dag het proces tegen 17 medewerkers van de onafhankelijke krant Cumhuriyet van start gaat. Journalisten, advocaten, managers en een cartooniste worden ervan beschuldigd terreur in de hand te hebben gewerkt zonder lid te zijn van een terreurbeweging. "Een vervelende beschuldiging om je daartegen te verdedigen", vertelt Isabelle Rossaert, vice-voorzitter van de auteursbeweging PEN Vlaanderen.

Wat is Cumhuriyet?

Met zo’n 350.000 tot 400.000 lezers kan Cumhuriyet (Turks voor republiek) beschouwd worden als een van de grote kranten in Turkije. De politieke strekking ervan is zoals ze het daar noemen kemalistisch, naar de ideologie van Ataturk, of zoals wij het zouden benoemen liberaal democratisch.

Dat staat lijnrecht tegenover het programma van president Erdogan, die van Turkije opnieuw een religieuze staat wil maken. Rossaert: "De krant is voor de vrouwen die niet de hele dag een sluier willen dragen, voor de 49 procent die in april ''neen' hebben gestemd bij het referendum voor Erdogans machtsuitbreiding."

Van een houten vloer tot pitabroden

84 mensen werden voor deze aanklacht onderzocht, geschaduwd en financieel nagetrokken. Onder wie zelfs kinderen en ex-vrouwen van twintig jaar geleden. "Het dossier telt zo’n 370 pagina’s en hoe langer het proces duurt, hoe duidelijker het wordt dat deze aanklacht volstaat met pure onzin."

Een voorbeeld van het bewijsmateriaal voor de link met terreur: een journalist heeft contact gehad met een terreurverdachte, die in Ankara een pitarestaurant uitbaatte. Zo belde de journalist op een avond om enkele pitabroden te bestellen.

Een tweede voorbeeld: een journalist heeft in zijn huis een houten vloer laten leggen. Hij heeft die man hiervoor een paar duizend lira betaald. De timmerman heeft een zoon, genaamd Atilla, en die zou geld hebben gegeven aan een bedrijf dat ervan verdacht wordt banden te hebben met FETO, de Gülenistische beweging waarnaar Erdogan met een beschuldigende vinger wijst voor de mislukte staatsgreep op 15 juli 2016.

"Het feit dat dit dossier zo waanzinnig absurd is, maakt het voor de journalisten ook enorm moeilijk om zichzelf te verdedigen", vertelt Rossaert. "Het is heel mooi om te zien hoe de journalisten zich laten bijstaan door advocaten, maar zelf hun pleidooi willen houden."

Is er nog een gerecht in Turkije?

Sinds de coup probeert Erdogan zijn politieke tegenstanders zoveel mogelijk het zwijgen op te leggen. Het voorbije jaar zijn er 145.000 ambtenaren ontslagen. 47.000 mensen zitten op dit moment in voorhechtenis, onder wie 165 journalisten. "Turkije is het land waar het grootste aantal journalisten worden gevangen gehouden. Er wordt wel eens gegrapt dat het opleidingsniveau in de gevangenissen in Turkije hoger ligt, dan algemeen in het land."

Daarbovenop werden het voorbije jaar ook 160 mediabedrijven gesloten, waardoor er nog amper een vorm van enige oppositiepers is. Naast Cumhuriyet zijn er slechts twee andere kranten die berichten over dit proces. "De andere media hebben te veel schrik dat hetzelfde lot hen zal tarten."

Sympathisanten van Cumhuriyet hopen dus dat de andere landen het zwijgen zullen doorbreken, zodat zij hun regeringsleiders zich ervan bewust kunnen maken om Turkije een halt toe te roepen. Maar ook daar is er een probleem: "Het grootste mediaproces in Turkije van de voorbije decennia speelt zich af in het grootste gerechtsgebouw ter wereld, volgens Erdogan. Daarom wordt het ook gehouden in een zaaltje waar amper zeventig man binnen kan. Elk uur voor het begin van de zitting wordt er aan de deur gevochten, geduwd, geroepen en gehuild om binnen te geraken."

Dit proces neemt volgens Rossaert niet enkel de maat van de persvrijheid in Turkije, maar ook van het gerecht. "Als de rechter in dit proces het oordeel velt dat deze mensen echt terreur in de hand werken, dan is het duidelijk dat ook het gerecht in handen is van de regering en met andere woorden niet meer bestaat."

Meest gelezen