Grandeur et prestige, Macron in de voetsporen van de Zonnekoning en de Gaulle

Vandaag zette de Franse president Emmanuel Macron zijn beleidsplan voor zijn vijf jaar durende ambtstermijn uiteen. Opvallend is dat hij dat doet in het decor van het vroegere koninklijke paleis van Versailles nabij Parijs. Macron verenigt zo de traditie van de sterke monarchie met het presidentiële regime van generaal de Gaulle.
AP2003

President Macron las vanmiddag zijn "troonrede" voor aan de 925 leden van de twee kamers van het parlement, verenigd in het paleis van Versailles nabij Parijs. Via de media kon ook de bevolking kennis nemen van het ambitieuze hervormingsplan van de president.  

Nu is Macron niet de eerste Franse president die gebruik maakt van het koninklijke paleis van Versailles. Onder meer zijn voorgangers Nicolas Sarkozy en François Hollande deden dat, maar enkel bij heel speciale gelegenheden en in crises. Nu vindt Macron zijn eigen beleidsplan belangrijk genoeg om Versailles te gebruiken als podium.

De president heeft dan ook grote ambities. Hij wil Frankrijk grondig hervormen om het economisch, politiek en militair meer slagkrachtig te maken en hij wil vooral zijn land internationaal opnieuw op de kaart zetten. Daarbij moet de as met Duitsland en bij uitbreiding de Europese Unie als hefboom dienen. Dat het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat, is in die optiek geen nadeel, maar een voordeel om de rest van Europa sterker te herenigen onder de Duits-Franse paraplu.

Dat het Macron menens is, heeft onder meer VS-president Donald Trump kunnen ervaren tijdens de recente "handshake" in Brussel. Trump had moeten weten dat Macron vroeger gebokst heeft om zich te ontspannen en dus ook weet wat "power politics" inhoudt.

Het symbool van een sterk Frans regime

Het imposante paleis van Versailles straalt arrogantie, macht en zelfzekerheid uit en zo was het ook bedoeld. Het paleis werd in de 17e eeuw gebouwd door de Franse "Zonnekoning" Lodewijk XIV, toen de machtigste vorst in Europa. Lodewijk XIV belichaamde ook de ideologie van het koninklijk absolutisme waarbij het staatshoofd hoog uittorende boven de adel en de kerk.

Opeenvolgende Franse revoluties (1789, 1830, 1848 en 1871) hebben een punt gezet achter dat koninklijk absolutisme, maar de notie van een sterk leiderschap heeft Frankrijk niet van zich kunnen afschudden. Napoleon I en III probeerden het als eerste consul, president en keizer, tijdelijk met succes zelfs. Nog opvallend: na de nederlaag in de Frans-Duitse Oorlog werd in 1871 in de Spiegelzaal van Versailles het Tweede Duitse Keizerrijk onder Wilhelm I uitgeroepen. Ook dat was een erg autoritair regime. 

De Gaulle verenigde keizerrijk en republiek

Van de weersomstuit probeerde Frankrijk het na 1871 met een burgerlijke republiek, waarbij presidenten eerder machteloze figuren waren. Die Derde Republiek overleefde de Eerste Wereldoorlog, maar ging ten onder bij de Duitse invasie in 1940. Na die oorlog probeerde de ambitieuze generaal en oorlogsheld Charles de Gaulle zich op te dringen, maar ook hij ving eerst bot en bleef tot het einde van de Vierde Republiek (1945-1958) mokken op zijn landgoed in Colombey-les-Deux-Eglises.

De opeenvolgende verloren koloniale oorlogen in Indochina (1954) en Algerije (1958) brachten Frankrijk op de rand van een burgeroorlog, vooral toen de militairen in Algiers de regering in Parijs dreigden omver te werpen. In wanhoop keerden de Franse politici zich tot "le général", die naar Algiers vloog, de opstandelingen vanop een balkon "Je vous ai compris!" toeriep (foto in tekst) en vervolgens in Parijs de macht overnam om een compromis uit de bus te sleuren.

Wat de Gaulle begrepen had, was niet wat zijn toehoorders dachten dat het was (het behoud van l'Algérie française), maar wel dat Frankrijk een structurele omslag nodig had in de vorm van een krachtig presidentieel bestuur. Zijn latere premier Michel Debré schreef de grondwet van de Vijfde Republiek op het lijf van de Gaulle die inderdaad verkozen werd. Wat de oorlogsheld na de Bevrijding in 1945 niet gelukt was, lukte in 1959 wel. 

Sindsdien wordt Frankrijk geregeerd door een opeenvolging van erg machtige mannen. Na de Gaulle (1959-1969) schreden Georges Pompidou (1969-1974) en Valéry Giscard d'Estaing (1974-1981) statig doorheen de geschiedenis. Ook de erfvijand van de Gaulle, de socialist François Mitterrand (1981-1995), kon de macht van het keizerlijk-presidentiële systeem smaken, maar hij werd als eerste ingeperkt door een vijandige meerderheid in het parlement.

Daarop volgden Jacques Chirac (1995-2007), Nicolas Sarkozy (2007-2012) en opnieuw een socialist François Hollande (2012-2017). Ging dan onlangs de roep op om de 5e Republiek te vervangen door een meer evenwichtig model, dan is dat nu met Emmanuel Macron van de baan. Hij wil veel hervormen, maar net daarom is het "keizerlijke" model nodig om dingen te forceren. De 5e Republiek op zich -zijn belangrijkste machtsinstrument- zal hij niet hervormen.

Meest gelezen