Fact Check: IS blies Al-Nurimoskee wél zelf op

De beelden zijn impressionant - en schrijnend. Het is IS-propaganda op zijn best, met interviews, dronebeelden en een verteller. "Na zo'n negen eeuwen stierf de oude dame (een poëtische verwijzing naar de Al-Nurimoskee) in een Amerikaanse luchtaanval," krijgen we te horen. "Diezelfde luchtaanvallen doodden al duizenden van haar zonen."

"Ongetwijfeld een onderdeel van de propagandaslag van IS," meent Rudi Vranckx. De beelden doen heel wat waarschuwingslampjes branden. 

"Hier zijn de resten van hun barbaarse aanval," zegt een oude man in de propagandavideo. "Kijk dan!" Tussen de beelden van zijn getuigenis is een close-up van wapenresten gemonteerd. Ze liggen in het zand. Bloed of mensenresten zijn er niet. Het puin dat het plein van de moskee bedekte, is plots gereduceerd tot enkele stenen rond het metalen omhulsel. En je ziet de twee - wapen en moskee - al helemaal niet samen in beeld.

Damien Spleeters van onderzoeksgroep Conflict Armament Research analyseerde de video voor ons. "We zien duidelijk de vin van een raket. Geen luchtbom, maar een projectiel dat vanop de grond wordt afgevuurd. De impact van zo'n raketten is veel kleiner en ze worden dan ook gebruikt voor specifieke doelwitten. Hiermee kan je geen heel gebouw opblazen."

Ook de analyse van Eliot Higgins, oprichter van onderzoeksplatform Bellingcat, ligt in diezelfde lijn. "Dit lijkt op een 122 mm raket. Er is waarschijnlijk wat aan geknutseld in lokale wapenfabriekjes. Zo'n raket stuur je niet vanuit gevechtsvliegtuigen, maar bijvoorbeeld vanop een BM-21 Grad. Dat raketlanceersysteem is van Russische makelij en vind je van Oekraïne tot in Syrië en Afghanistan."

De minaret die eeuwenlang boven Mosul uittorende en zelfs werd vereeuwigd op de Iraakse bankbiljetten, staat er niet meer. Al wat rest is de voet en een hoop puin.

"De gevechtsvliegtuigen kwamen net na het breken van de vasten", wordt er in de propagandavideo verteld. "Een eerste inslag bracht gedeeltelijke schade toe, de tweede zorgde voor complete vernieling".

Volgens dat verhaal zouden er twee kraters moeten zijn: één op of rond het plein en één op de plaats waar de minaret stond. Maar dienst voet is bijna intact. En ook in de nabijheid van de gebedsplaats is er geen bomkrater. 

Voor een leek zijn het beelden als een ander, maar onze twee experten zijn duidelijk: de luchtbeelden die de ontploffing in beeld brengen, duiden op een gecontroleerde ontploffing. Eerst ontploffen de explosieven naar buiten toe. Daarna wordt een wolk van stof en puin naar boven gestuwd, alvorens het debris zich verspreidt. "Alles wijst op een explosie van binnenin - niet op externe impact," bevestigt Damien Spleeters.

Wekenlang al circuleren op sociale media berichten dat IS de moskee omzoomd had met explosieven. Ook de wegen van en naar het religieuze complex werden door strijders afgezet. Maar het is niet de eerste keer dat de eeuwenoude moskee een risico liep. Vlak na de uitroeping van het kalifaat, in 2014, zouden volgens BBC enkele IS-strijders de minaret hebben willen neerhalen in hun beeldenstorm tegen afgoderij. Omwonenden protesteerden met een mensenketting rondom het heiligdom, waarna IS de plannen weer opborg.