IS zoekt een schuilplaats in Afghanistan en Zuidoost-Azië
De zware bomaanslag in de ambassadewijk van de Afghaanse hoofdstad Kaboel waarbij 90 doden zijn gevallen (foto in tekst), is nog niet opgeëist, maar de taliban hebben zich daarvan afgekeerd en daarom wordt er gekeken naar IS.
Sinds september 2014 heeft IS met beperkt succes een aantal Pakistaanse en Afghaanse taliban evenals Oezbeken van het rivaliserende netwerk Al Qaeda kunnen inlijven en trouw laten zweren aan "kalief" Umar Abu Bakr al-Baghdadi. Dat kwam vooral in het nieuws toen de VS-troepen in april een superbom of "mother of all bombs" inzetten tegen IS-strijders in het oosten van Afghanistan.
Toch zijn de pogingen van IS om een "provincie Khorasan" in te richten in Afghanistan, Pakistan en Centraal-Azië niet zo heel succesvol. IS -dat in Irak en Syrië al met alles en iedereen tegelijk in de clinch gaat- krijgt daar nu zowel het Afghaanse leger, de VS-troepen als de onderling verdeelde taliban tegen zich.
Een zelfde beeld is er in de Noord-Indiase deelstaat Kashmir waar IS de al 70 jaar oude rebellie van de moslimmeerderheid tegen India wil kapen. Gefrustreerde jonge strijders van rebellengroepen als de Hizbul Mujahideen lieten zich inspireren door IS, maar werden meteen opzijgeschoven door meer nationalistische leiders die onafhankelijkheid willen of aansluiting van Kashmir bij Pakistan.
Nu het "kalifaat" in Syrië en Irak dreigt in elkaar te storten, lijkt IS erop gebrand om ergens anders in de moslimwereld een "safe haven" te zoeken, zo niet voor zijn huidige leiders, dan wel voor zijn ideologie en zo op termijn te overleven, zij het mogelijk in een andere vorm.
Van Libië naar Manchester en Europa
De voorbije jaren heeft IS hetzelfde geprobeerd in Afrika, zij het met beperkt succes. De totale janboel in Libië gaf de groep een kans om een basis uit te bouwen in de centrale stad Syrte. Die is ondertussen wel onder de voet gelopen door wat zich in Tripoli uitgeeft als regering.
Dat weerhoudt er IS echter niet van om vanuit Libië terreur te exporteren naar andere landen en Europa. Zo werd in 2015 tientallen westerse toeristen gedood bij aanslagen in het Bardo Museum en op een strand in de Tunesische badplaats Sousse. Beide aanslagen werden vanuit IS-gebied in Libië gepland. Vanuit dat land worden ook aanslagen gepleegd tegen koptische christenen (foto in tekst) en militairen in Egypte.
De recente bomaanslag op een concert in de Engelse stad Manchester was het werk van een terrorist van Libische afkomst, wellicht niet georganiseerd, maar wel geïnspireerd door IS. Dat geldt wellicht ook voor andere aanslagen zoals in België, in Parijs en Nice en in Duitsland. Libië en Syrië zijn niet zo heel ver weg van Europa.
Elders in Afrika heeft IS de loyauteit van Boko Haram in Nigeria verworven, maar dat ligt verder van hier en andere extremistische groepen in Noord-Afrika zoals al-Shabaab in Somalië blijven liever onder de vlag van Al Qaeda, overigens nog altijd niet verdwenen.
Oostwaarts naar Indonesië en de Filipijnen
Van Kaboel kunnen we naar het zuiden van de Filipijnen naar de stad Marawi, waar de voorbije dagen al meer dan 100 doden zijn gevallen door toedoen van lokale terreurgroepen zoals Abu Sayyaf en Maute die zich achter het IS-vaandel hebben geschaard. De Filipijnen zijn een overwegend katholiek land, maar in het zuiden woont een moslimminderheid die al decennialang rebelleert voor meer autonomie.
Niet Noord-Afrika of het Midden-Oosten, maar wel Zuidoost-Azië kent met 240 miljoen mensen de grootste concentratie van moslims ter wereld, de meesten in Indonesië. Dat reservoir is ook Al Qaeda en IS niet ontgaan, al stuiten zij hier op een traditioneel erg gematigde versie van de islam.
Wel probeert Saudi-Arabië via scholen en sociale instellingen zijn strakke moslimideologie te introduceren in Indonesië en Maleisië en het bouwt daarbij voort op radicale moslimgroepen zoals de Darul Islam die in de jaren 40 en 50 probeerden om de sharia op te leggen, maar onderdrukt werden door de nationalisten van president Sukarno.
Uit die Darul Islam is nadien de aan Al Qaeda gelinkte terreurgroep Jemaah Islamiah ontstaan die verantwoordelijk was voor de bomaanslagen in Bali in 2002 en in de hoofdstad Jakarta. Sindsdien is die Jemaah wel fors onderdrukt en teruggedrongen tot afgelegen gebieden in het oosten van Java en eilanden zoals Sulawesi.
Wel of geen IS 2.0?
Het is net uit die lokale groepen zoals Jemaah Islamiah in Indonesië, moslimrebellen in het zuiden van Thailand en vooral de oude separatisten in het zuiden van de Filipijnen dat IS een "vluchtheuvel" en een eventueel nieuw kalifaat wil uitbouwen. Dat verklaart de hevige gevechten in het zuiden van de Filipijnen, waar Abu Sayyaf steeds meer kan rekenen op buitenlandse strijders.
Elders in de regio heeft IS echter niet genoeg aanhang om gebieden te controleren; dat is nog iets anders dan ontvoeringen, moorden en aanslagen. Die aanhang is ook niet zo groot: in totaal hebben zich een duizendtal Indonesische en Maleisische moslims bij IS in Irak en Syrië gevoegd. Ter vergelijking: uit Frankrijk alleen al waren er dat 1.600.
Wel biedt Zuidoost-Azië met zijn open maatschappijen en enthousiast gebruik van sociale media een voedingsbodem voor propaganda, niet enkel van IS en Al Qaeda, maar ook via scholen die betaald worden vanuit Saudi-Arabië. Er is echter ook tegengewicht: in Indonesië leidt de 50 miljoen mensen tellende Nahdlatul Ulama -de grootste moslimorganisatie ter wereld- flink weerwerk met een campagne voor een gematigde en tolerante islam.
Dat zet wellicht meer zoden aan de dijk dan de alliantie met enkele tientallen soennitische dictators die VS-president Donald Trump onlangs probeerde te smeden in Saudi-Arabië.