Hoe haalbaar is de NAVO-norm van 2 procent? En kan ons land gestraft worden?

De donderspeech van Donald Trump gisteren in het nieuwe NAVO-hoofdkwartier maakt de heikele kwestie van onze defensie-uitgaven weer actueel. Ons land zit ver onder de NAVO-norm van 2 procent van het bbp. Maar hoe haalbaar is die norm? En kan die afgedwongen worden?
Het nieuwe hoofdkwartier van de NAVO in Brussel.

Hoe haalbaar is de norm voor ons land?

De Amerikaanse president Donald Trump haalde gisteren scherp uit naar de NAVO-lidstaten die de beloofde ondergrens van 2 procent van het bbp niet halen voor hun defensie-uitgaven. Slechts 5 landen halen die limiet, Belgiƫ bengelt onderaan. Geef dringend meer uit aan het leger, dat is de boodschap.

Momenteel zit ons land aan 0,91 procent van het bbp voor defensie, ver van het streefcijfer dus. In absolute cijfers komt dat neer op 3,9 miljard. Veruit het grootste deel daarvan (78 procent) gaat naar personeelskosten, zo vertelt David Criekemans, professor geopolitiek aan de Universiteit van Antwerpen, aan onze redactie.Ā  Bijna een derde van het totale budget -1,2 miljard- gaat naar de pensioenen van de militairen. Amper 5 procent was voorzien voor investeringen in het budget van 2015.

Maar dat gaat wel stijgen. De regering heeft een groeipad uitgewerkt om de cijfers naar omhoog te brengen. Zo moet het werkbudget tegen 2035 meer dan 7 miljard euro bedragen en wordt er de komende jaren 9 miljard euro uitgetrokken voor investeringen in nieuw materiaal (fregatten, gevechtsvliegtuigen, enzomeer).Ā Dat moet het aandeel van de investeringen naar ruim een kwart van het budget brengen.

De NAVO stelt 2024 als doel voorop voor de lidstaten om de 2 procent-norm te halen. Met het huidige groeipad haalt ons land dat niet. In de "strategische visie"-nota van minister Vandeput die vorig jaar werd goedgekeurd, is sprake van 1,3 procent tegen 2030. De minister erkende eerder ook al dat er bijkomende inspanningen nodig zouden zijn om de norm te halen. Hij zei ook dat de kloof met de Amerikaanse vragen erg groot is. Die bijkomende miljarden vinden is verre van evident.

Bovendien spreken we hier over een termijn van meerdere legislaturen. En over twee jaar zijn er al opnieuw verkiezingen, waarna de volgende regering misschien andere prioriteiten legt. "Dat is niet evident.Ā Het is heel moeilijk om zulke engagementen na te komen", zegt Criekemans.

Is die 2 procent wel een goede graadmeter?

Maar is die norm van 2 procent wel een goede graadmeter? Volgens Criekemans mogen we ons er niet op blindstaren. "Veel belangrijker is de capaciteit, de effectieve inzetbaarheid van het leger voor buitenlandse missies. Je kan meer dan twee procent van je budget aan defensie spenderen, maar toch een leger hebben dat slecht uitgerust en weinig inzetbaar is." De professor verwijst ook naar de trend om te specialiseren in bepaalde taken. "Je kan meer doen met de bestaande middelen."

Een andere bedenking is dat de norm enkel gaat over de strikt militaire uitgaven. En die militaire uitgaven verhogen betekent niet automatisch meer veiligheid. "Veiligheid gaat ook over samenlevingsopbouw, ontwikkelingsĀ­samenwerking, deradicalisering, enzovoort", zegt Criekemans, verwijzend naar uitspraken in die zin van de Duitse bondskanselier Angela Merkel.

Maar die uitgaven worden dus niet meegeteld, net als de antiterreurmaatregelen voor de binnenlandse veiligheid. "Volgens experts liggen de grootste bedreigingen intern binnen de lidstaten. Men zou de uitgaven voor binnenlandse en buitenlandse veiligheid beter samennemen."

Kan ons land gestraft worden?

De NAVO-landen hebben afgesproken om de defensie-uitgaven van de lidstaten voortaan strikter op te volgen via jaarrapporten. Dat moet de landen aansporen om beter te doen. Het maakt ook heel duidelijk wie niet aan de verplichtingen voldoet.

Maar lidstaten effectief sancties opleggen, dat kan de leiding van de militaire alliantie niet. Toch maakt het dreigement van Trump wel degelijk indruk. "Hij zet vraagtekens bij het gegeven dat de VS sowieso in de bres zal springen als een lidstaat bedreigd wordt", zegt Criekemans. Trump zegt namelijk niet expliciet dat hij artikel 5 zal respecteren. Dat bepaalt dat elke lidstaat verplicht wordt om een aanval op Ć©Ć©n lidstaat te beschouwen als een aanval op alle lidstaten. Vooral in Oost-Europa, waar de dreiging van Rusland voelbaar is, leidt dat tot zenuwachtigheid.

Meest gelezen