"Allons enfants de la patrie": de Marseillaise blaast 225 kaarsjes uit

"Allons enfants de la patrie, le jour de gloire est arrivé!" Wie op 14 juli op de Franse tv afstemt of tijdens EK's of WK's voetbal de matchen van Les Bleus volgt, klinkt deze leuze ongetwijfeld bekend in de oren. Het zijn de eerste woorden van de Marseillaise, het Franse nationale volkslied.

De oorspronkelijke muziek en tekst van het lied kwamen tot stand in de nacht van 25 op 26 april 1792, vandaag precies 225 jaar geleden. Frankrijk is op dat moment helemaal in de ban van de revolutie die 3 jaar eerder was uitgebroken en heeft net de oorlog aan Oostenrijk verklaard. Conflicten met andere Europese mogendheden liggen in het verschiet.

Op de avond van 25 april 1792 nodigt burgemeester Philippe-Frédéric de Dietrich van Straatsburg enkele Franse militairen bij hem thuis uit. Hij vertelt hen dat hij het betreurt dat de Franse soldaten geen oorlogslied hebben. Zo'n hymne zou volgens hem ideaal zijn om hen te verenigen en achter de revolutionaire idealen te scharen.

Een van de aanwezigen is Claude Joseph Rouget de Lisle. Hij is een kapitein in het leger, maar maakt zich ook verdienstelijk als poëet en musicus. Die nacht gaat hij aan het werk en componeert hij het lied waar de burgemeester om vraagt. Hij geeft het de titel "Chant de guerre pour l'armée du Rhin" en brengt het de volgende dag al ten berde (zie schilderij van Isidore Pils onder).

Voor de tekst haalt Rouget de Lisle zijn inspiratie bij de vele oorlogsslogans die op affiches overal in Straatsburg staan geschreven en ook bij het discours dat in de politieke clubs her en der in de stad heerst. De muziek haalt hij dan weer bij tal van opgewekte melodieën die op dat moment populair zijn.

"Chant de guerre pour l'armée du Rhin" verspreidt zich als een lopend vuurtje in de Elzas. Na een poosje pikken verschillende kranten in Parijs het lied op, maar gezien de grote graad van analfabetisme blijft het grote succes uit. Het is wachten op een groep vrijwillige soldaten uit Marseille die in juli 1792 naar de hoofdstad marcheren en daar in de Tuilerieën de hymne van Rouget de Lisle uit volle borst zingen. De inwoners van Parijs hebben het terstond over de "hymnes des Marseillais" of de Marseillaise. Een "hit" is geboren.

Tegen 1795 is de Marseillaise zo populair dat de regering haar op 14 juli van dat jaar per decreet tot "chant national" uitroept. Onder het Franse Keizerrijk en de restauratie is het lied een tijdlang verboden, maar in 1830 krijgt het eerherstel. Toch blijft het tot 14 februari 1879 wachten vooraleer de kamer van volksvertegenwoordigers onder de Derde Republiek de Marseillaise tot nationaal volkslied uitroept.

In de loop der jaren was zowel de tekst als de muziek regelmatig aangepast. In 1887 stelt het ministerie van Oorlog daarom een officiële commissie samen die een definitieve en uniforme versie vastlegt.

(Lees voort onder video)

Vandaag is de tekst van de Marseillaise niet zonder controverse. Zo blijft het een oorlogslied dat waarschuwt voor soldaten die Franse zonen en echtgenotes de keel oversnijden en oproept om de wapens op te nemen. Daarnaast bevat hij een passage die stelt dat "onzuiver bloed" de Franse bodem niet mag bezoedelen. Sommigen menen daarom dat de tekst niet langer past bij een multicultureel Frankrijk in vredestijd.

Dat neemt niet weg dat de Marseillaise velen blijft inspireren, ook buiten Frankrijk. Toen de Russische revolutie in 1917 losbrak, zong de bevolking aanvankelijk dit lied. Het weerklonk eveneens op het Tiananmenplein in Peking tijdens de studentenrevolte van 1989. Uiteraard valt ook de krachttoer van Yves Leterme uit 2007 niet te vergeten, toen hij op 21 juli voor de camera's van de Franstalige tv de Marseillaise begon te zingen terwijl de journalist hem had gevraagd of hij de Brabançonne kende (zie video onder).