De tweedeling verklaard: waarom stemt Frankrijk zo verdeeld?

De Franse republiek is gebaseerd op de Republikeinse waarden Liberté, Egalité en Fraternité (vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid). “Eender wie Frans leert en die waarden omarmt, kan Fransman worden”, zegt Frankrijkkenner Piet Desmet. Maar die waarden staan volgens hem onder druk, omdat het land intern zo met zichzelf worstelt. “Met elk van die drie waarden is er momenteel een probleem”, zegt Desmet. En dat verklaart grotendeels de breuklijn in het stemgedrag van onze zuiderburen.

“Er is geen gelijkheid meer in Frankrijk”, steekt Desmet van wal. “De spanning tussen arm en rijk is erg groot. De arbeidersklasse is feitelijk de werkloosheidsklasse geworden.” Die mensen hebben volgens hem niet meer het gevoel dat ze kunnen terugvallen op de Franse republiek en gaan voor een radicaal alternatief dat de grandeur van Frankrijk probeert te herstellen. ”Het linkse kiespubliek -voornamelijk in het noorden- wordt steeds armer en keert zich af van de PS in het voordeel van het Front National van Le Pen.”

“Het noorden was van links, maar door de economische context heeft het Front National de boel er overgenomen”, zegt docent internationale betrekkingen Frederik Dhondt (VUB/UA/UGent). “Waar het economisch slecht gaat, doen extreme partijen het altijd goed. Onder de socialistische president François Hollande (foto onder) is de PS er helemaal ten onder gegaan. Het is geen toeval dat de centrumlinkse Macron het goed doet in het westen, waar het economisch goed gaat.”

(lees verder onder de foto)

PS'er François Hollande was een president zonder slagkracht en heeft weinig verwezenlijkt, ook de verdeeldheid binnen de traditionele partijen is enorm. “Door het schandaal met Fillon (foto onder) is het blazoen van de politieke klasse bovendien volledig aangetast”, zegt Desmet. “Dat in combinatie met het extremistische discours van het FN zorgt ervoor dat het politieke systeem volledig is geïmplodeerd.”

“Frankrijk is hierdoor nog nooit zo verdeeld geweest”, zegt Desmet. De broederlijkheid lijkt volgens Desmet vooral onder druk in de delen die voor het FN hebben gestemd door het extremisme. “Het resultaat van Macron was een jaar geleden nauwelijks te voorspellen”, gaat hij voort. “Hij staat voor een nieuwe soort fraternité met een positieve boodschap. Macron is een verbindende figuur en een bruggenbouwer.”

In het oosten, waar FN erg goed scoort, spelen volgens Dhondt bovendien ook ethische thema’s mee. “Ze zijn in die regio nogal conservatief en zijn daar eerder geneigd om rechts te stemmen”, zegt hij. “In dit geval heel rechts, want de Republikeinen (red. traditioneel rechts) hebben het daar erg slecht gedaan.”

(lees verder onder de foto)

Europa bedreigt volgens Le Pen de vrijheid van Frankrijk om zijn eigen koers te varen. “Het FN wil daarom de macht van Europa terugschroeven en de historische grandeur van Frankrijk herstellen”, zegt Desmet. “Het is zelfs een beetje trumpiaans te noemen.”

De overwinning van Le Pen in het noordoosten en delen van het zuiden kan ook niet los gezien worden van de islam. “Frankrijk heeft de grootste moslimgemeenschap van Europa en die gemeenschap is groot in de regio’s waar Le Pen erg goed scoort”, zegt Desmet. “Le Pen wekt de illusie dat vreemdelingenhaat de veiligheid gaat terugbrengen. De recente aanslagen werken dat mee in de hand.”

Niet alleen de islam speelt mee in de tweedeling. “Historisch gezien was de protestantse beweging heel sterk in het westen van Frankrijk”, legt Dhondt dan weer uit. “De protestanten leunen eerder aan bij links dan bij rechts. En dat verklaart ook voor een stuk waarom Macron het beter doet dan Le Pen (foto onder) in het westen van Frankrijk.”

(lees verder onder de foto)

Volgens de peilingen liggen de kaarten momenteel het beste voor Macron. Als hij ook president wordt, ligt met de parlementsverkiezingen in juni al de eerste politieke uitdaging in het verschiet. “Macron is verkozen met een beweging, geen politieke partij”, zegt Desmet. “Hij heeft nu toch het politieke apparaat nodig om als mogelijke president zaken gedaan te krijgen.”

Ook voor Le Pen zijn de uitdagingen groot. “Haar partij zal het wellicht goed doen bij de parlementsverkiezingen”, legt Dhondt uit. “Maar dat kan ook in haar nadeel spelen.” Momenteel heeft FN twee verkozenen in het parlement, onder wie haar nicht. “Marine Le Pen heeft nu al moeite om die in het gareel te houden. Met meer verkozenen wordt dat nog minder evident.”

Toch is wellicht de maatschappelijke uitdaging het grootst. “Het Frankrijk waar Le Pen-stemmers voor staan is niet hetzelfde als dat waar aanhangers van Macron voor staan”, zegt Desmet. “Zo ligt het pro-Europaverhaal van Macron erg moeilijk bij Le Penisten. Het wordt een uitdaging om die opnieuw te verenigen en de breuklijnen teniet te doen.”