Waarom kreeg de PS een pandoering? "Politieke blindheid van Hollande heeft Hamon genekt"

Dhondt is docent rechtsgeschiedenis en kenner van de Franse politiek. Hij ziet verschillende verklaringen voor de zware nederlaag van de PS. "Elke partij die zijn beloftes niet nakomt, wordt daarvoor afgestraft door de kiezer. Macron is erin geslaagd om zowel op links als rechts veel stemmen af te snoepen van de twee klassieke partijen, omdat hun achterban ontevreden is. Daarnaast is de PS de voorbije jaren zijn machtsbastion in het noorden kwijtgeraakt aan het Front National."

Los daarvan is de pandoering van de PS voor een groot stuk toe te schrijven aan huidig president Hollande. "De president heeft zijn eigen partij weinig goeds gedaan in deze kiescampagne. Hij had een historische kans in 2012 om binnen zijn legislatuur veel gedaan te krijgen, met een meerderheid in Kamer, Senaat en bij alle regio's. Maar hij heeft weinig gerealiseerd. En als socialist heeft hij dan nog eens een beleid gevoerd dat bedrijven bevoordeelt, en zijn eigen achterban niet. Hij heeft zijn verkiezingsbeloftes dubbel gebroken. Die politieke blindheid heeft de PS nu genekt."

Ook de figuur van Hamon zelf heeft de Franse kiezer niet kunnen bekoren. "Hij is een trouwe partijsoldaat die niet voor zijn loyauteit is beloond. Hamon gelooft oprecht dat de PS in zijn huidige vorm voor verandering kan zorgen, maar hij heeft zich in de campagne nooit kunnen distantiëren van de typische politieke klasse binnen zijn partij. Met zijn vage boodschap zat hij gesandwichet tussen het establishment en de kritische linkse vleugel, en bekoorde hij eigenlijk geen van beiden."

Dhondt benadrukt dat het linkse gedachtegoed in Frankrijk zeker niet dood is. Met bijna 20% werd de extreem-linkse kandidaat Mélenchon immers vierde in de eerste verkiezingsronde. Een opvallend resultaat.

"Bij die stemmen zitten veel proteststemmen uit de PS-partij zelf: de onvrede over centrumfiguren als Valls en Hollande is groot. En de PS had zelf niet bepaald een inhoudelijk aantrekkelijk project", aldus Dhondt. "Nu is de vraag wat Mélenchon koopt met zo'n hoge score. Hij is zelf al 65 intussen, en zal dus geen eeuwen meer meegaan in de politiek. Slaagt hij erin om met zijn ideeën een nieuwe generatie te bekoren, dan krijgt die nieuwe stroming misschien vorm in een beweging."

Mélenchon is voorlopig de enige presidentskandidaat die voor de tweede ronde nog geen kiesadvies heeft uitgesproken. "De vraag is dus wat zijn aanhang op 7 mei doet. De kans is groot dat ze thuis blijven, uit protest. Een stem voor Macron is in zekere zin ook weer een stem voor hét politieke systeem, gezien zijn achtergrond."

"Historisch gezien is de Franse PS altijd een partij in spreidstand geweest, met diverse onderstromingen", legt Dhondt uit. "Ze gaan breed, van de communisten tot progressieven in het centrum. Die diversiteit leidt altijd tot veel spanningen binnen de PS. Vijf jaar geleden, bij de aanstelling van Hollande als kandidaat, heeft de linkse vleugel van de partij zich daarmee akkoord verklaard. Nu heeft de linkse PS-kant gisteren massaal voor Mélenchon gestemd."

Hoewel het Franse kiessysteem, met twee grote partijen, erg robuust is, is de PS als één van die twee partijen dat allerminst. "Ze laveren constant tussen hun verschillende onderstromingen. Ze willen koste wat het kost aan de macht blijven. De PS betaalt nu de rekening voor de interne spreidstand na 5 jaar Hollande, al heeft de linkse vleugel van de partij al langer een afkeer van wat er gaande is. Ze verwijten de PS-kopstukken dat ze te weinig doen voor het volk, en voor hun kiespubliek."

Volgens Dhondt hoeft de PS op korte termijn niet meteen te wanhopen na deze verkiezingsuitslag. Die weerspiegelt volgens hem niet het gewicht van de partij. "De lage score is vooral gelinkt aan de figuren Hamon en Hollande. Maar je mag niet vergeten dat Macron een winnaar is zonder parlementaire achterban, terwijl hij die steun wel nodig heeft om zijn ideeën te realiseren. Op dat moment komt het partijpolitieke spel op de voorgrond", legt hij uit.

"Dat heeft niet zozeer te maken met welke persoon of ideologie sterk staat, maar wel met wie er politieke armkracht bijeen sprokkelt. Macron zal zijn slagkracht bij andere partijen moeten zoeken, en daar komt de PS op de voorgrond. De PS is hem vanuit het verleden genegen. Bij een parlementsverkiezing speelt ook minder het gewicht van een - in dit geval zwakke - figuur als Hamon een doorslaggevende rol, en draait het meer om dé partij."

Op korte termijn ziet het er voor de PS dus niet per se slecht uit. Maar hoe kunnen de Franse socialisten op lange termijn uit dit dal geraken? 

"Eigenlijk zijn er best veel raakpunten tussen Mélenchon en Hamon. Het is niet ondenkbaar dat de twee kandidaten los van hun persoonlijke verschillen inhoudelijk toenadering tot elkaar zullen zoeken. In dat geval is een hergroepering binnen de PS goed mogelijk. Voeg daar nog de groenen bij, die nu geen eigen presidentskandidaat hadden, en je hebt een nieuw links blok met als gemeenschappelijke factor: aversie tegen de oude PS-klasse, én Macron."

Volgens Dhondt kan Frankrijk een herverkaveling van het politieke landschap wel gebruiken. "Als een nieuwe samenwerking tussen de linkervleugel van de PS met de groenen levensvatbaar blijkt, ontstaat er vanuit de voormalige PS een nieuwe centrumpartij. Of die nieuwe partij uit de as van de klassieke PS kan herrijzen, is een existentiële vraag voor links in Frankrijk."