Waarom tilt het Westen zwaarder aan een gifgasaanval dan aan een bombardement?

De voorbije jaren zien we het ene gruwelbeeld na het andere vanuit Syrië: kapotgeschoten steden, kinderen die vanonder het puin worden gehaald... Militair heeft het Westen nooit echt ingegrepen. De gifgasaanval van afgelopen dinsdag was voor de VS echter de rode lijn die werd overschreden. Weegt een gifgasaanval dan zwaarder door dan een bombardement?

Volgens oorlogsjournalist Jens Franssen is er een zeer groot verschil tussen "een dorp dat volledig wordt platgebombardeerd waardoor alle inwoners zijn gestorven" en "een dorp dat volledig wordt uitgeroeid door chemische wapens". Dat komt door het taboe dat op chemische wapens heerst, aldus Franssen in het Radio1-programma "Bonus".

Emotie, toeval en striktere afspraken

Dat heeft een stuk te maken met emotie, zo gaat Franssen voort. "Je kan chemische wapens niet ruiken en je hoort ze ook niet. Het zijn stille doders. Je hebt daar een aantal verschillende klassen in: zenuwgassen, blaartrekkende gassen die het vel echt bijna doen wegsmelten... Chemische gassen zijn ook gelijk voor mens en dier: de mensen én de dieren zullen sterven."

Wat chemische wapens verder extra wreed maakt, is het feit dat er zoveel toeval meespeelt, aldus Franssen. "Zo'n chemisch wapen laat je ontploffen, maar je bent ook voor een stuk afhankelijk van toeval, van de wind in deze. De wind blaast in deze richting of in een andere richting en het zal wijk A of wijk B zijn die getroffen zal worden. Dat maakt het allemaal tot een heel erg wreed wapen waarop een taboe heerst, een stukje wereldwijd."

Er zijn dan ook veel striktere afspraken over het gebruik van chemische wapens. "Daar bestaan speciale verdragen over. Bij oorlogen heb je ook een vorm van oorlogsrecht: dingen die je kan doen en dingen die je niet kan doen. Voor de overgrote meerderheid van landen en naties horen chemische wapens daar niet bij: je gebruikt ze niet, dat doe je niet."

Chemische wapens niet nieuw

Chemische wapens zijn niet zo heel nieuw, ze zijn zelfs heel oud. "De eerste afspraken over chemische wapens zijn gemaakt in de 17e eeuw. Toen al werd beslist wat er kan en wat niet. Zeker in Vlaanderen zijn we daar zeer gevoelig voor. Chemische wapens zijn nergens groter ingezet dan tijdens de Eerste Wereldoorlog: in Ieper werden ze op heel grote schaal gebruikt en ze werden ingezet door beide partijen: door de Duitsers en door de geallieerden."

"Vreemd genoeg, wellicht in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, werden ze in de Tweede Wereldoorlog niet ingezet. In de jaren nadien werden ze sporadisch wel opnieuw ingezet, in Irak, Vietnam, Cambodja... Het is pas tijdens de jaren 90 van vorige eeuw dat er een grote ontwapeningsgolf is gekomen en dat steeds meer landen zich zijn gaan aansluiten bij het verdrag dat het verbod regelt op chemische wapens."

(lees verder onder de foto)

Australische infanteristen met de "Small Box Respirator", omgeving van Ieper, 1917

Kernwapens van de armen

Maar ondanks die ontwapeningsgolf zijn de chemische wapens er wel nog. "Experts zeggen dat chemische wapens de kernwapens zijn van de arme landen. Je hebt een aantal landen die technologisch de middelen hebben kunnen ontwikkelen om kernwapens te maken. Een aantal arme landen in de buurt die op gespannen voet leven met die landen, houden dan chemische wapens achter de hand."

Dat is ook de reden waarom een land als Syrië chemische wapens heeft aangehouden. "Er wordt algemeen aangenomen dat Israël nucleaire wapens heeft, atoombommen, en dat is waarom het regime in Syrië altijd heeft gezegd dat het chemische wapens houdt. Ze willen kunnen terugslaan. Chemische wapens geven bovendien een stukje hetzelfde afschrikkingseffect als kernwapens: het zijn hele wrede wapens die relatief makkelijk inzetbaar zijn."

Komen er nog chemische aanvallen?

Hoe zeker zijn we eigenlijk dat er geen chemische aanvallen meer zullen volgen, na de gifgasaanval van afgelopen dinsdag? "De VS heeft donderdagnacht alvast heel snel en geproportioneerd duidelijk gemaakt dat ze in heel specifieke gevallen opnieuw de rode lijn laten respecteren", zegt Franssen. 

"Ik denk dat het belang van de schaal van de tegenaanval van de VS daarin heel belangrijk is. Was dit een all out aanval die slecht gedimensioneerd was, dan kan je zeggen: we gaan die testen nog eens proberen. Ik sluit niet uit dat er nog eens een test gaat gebeuren. Maar de VS lijkt het nu wel heel duidelijk te hebben gemaakt: "Vanop deze luchtmachtbasis zijn chemische wapens ingezet, wij gaan een duidelijk signaal geven en die basis bombarderen". Als dit een test was: dan is ie voor beide partijen gelukt."

Beelden van de schade aan de luchtmachtbasis van Shayrat, na de tegenaanval van de VS.

Meest gelezen