"Vergelijking tussen Hitler en Trump verduistert meer dan ze verheldert"

Bruno De Wever zei in "De afspraak" dat de vergelijking inderdaad gemaakt wordt, zelfs door eminente kenners van het nationaal-socialisme als Holocaust-kenner Timothy Snyder. Maar er zijn toch veel verschillende meningen te horen, zo merkte hij op, het is eerder een kakofonie momenteel. 

Zelf ziet hij toch veel verschillen, en hij denkt dat "de vergelijking meer verduistert dan verheldert, de man is anders, de ideologie is anders, de context is anders".

Een parallel die getrokken wordt, is dat de pers Hitler in het begin van zijn opkomst ook niet ernstig nam. Marc Reynebeau citeerde in De Standaard een tekst uit januari 1933 waarin Hitler een clown genoemd wordt "die voor staatsman wil spelen, zo overgevoelig als een meisje, zo ijdel als een matineevedette".

De Wever zei daarop dat dat slechts opging voor bepaalde media, en dat er andere waren die al vroeg het gevaar van Hitler inzagen. Bovendien lijkt Trump hem geen clown, en zijn er meer en meer specialisten die enige consistentie zien in wat hij zegt, en dat hij dat al jaren zegt.

Een andere parallel is dat Hitler vaak sprak over de "Lügenpresse", de leugenachtige pers, en ook Trump heeft het over de "very, very dishonest media". Bruno De Wever geeft toe dat er inderdaad gelijkenissen zijn, maar de verschillen zijn toch erg groot. 

Zo had Hitler 400.000 partijleden die achter hem stonden, een aantal dat gegroeid is tot 2 miljoen, en hij had de SA, de Stürmabteilung, die met bruut geweld op straat de democratie de nek omwrong. De factor geweld is essentieel voor het fascisme, en hij ziet dat voorlopig niet in de VS, en hij ziet ook niet hoe dat er zou kunnen komen. Trump heeft ook wel volgelingen, zei De Wever, maar dat is een amorfe groep, en zelfs binnen de Republikeinse partij zijn die niet goed georganiseerd.

De ideologie van beide mannen is verschillend, zei Bruno De Wever. Er is een verschil tussen populisme en fascisme, wat een uitgewerkte ideologie is. Het lijkt hem beter om Trump eerder te vergelijken met allerlei populistische politici dan met Hitler.

Ook de omstandigheden zijn anders, de context is anders, zei Bruno De Wever. Duitsland kwam uit de Eerste Wereldoorlog, met miljoenen doden, en met wat het aanvoelde als de vernedering van het Verdrag van Versailles. Na 1929 werd het daarenboven getroffen door een hevige crisis, waarbij de middenklasse alles verloor en weggevaagd werd, iets waarop een groot deel van het succes van Hitler terug te voeren is. 

De impact daarvan op Duitsland is niet te vergelijken, zo zei De Wever, met de impact van de naweeën van de financiële crisis van 2008 in de VS.

Van beide mannen wordt ook gezegd dat ze anti-establishment waren en zijn, maar De Wever merkte op dat Hitler inderdaad geen lid was van het establishment, maar integendeel iemand die een soort tegenelite creëerde, wat een sterke factor was in zijn succes, terwijl Trump als rijke zakenman wel degelijk deel uitmaakt van het establishment. Beide mannen bespelen evenwel wel hetzelfde sentiment tegen het establishment.

Historicus Timothy Snyder heeft in Amsterdam gezegd dat Trump een fascist is, en dat hij een dictatuur wil, maar Bruno De Wever vindt dat overtrokken. Snyder heeft er wel bij gezegd dat de toekomst onvoorspelbaar is, en daarin geeft De Wever hem gelijk. Met een man als Trump wordt de toekomst inderdaad erg onvoorspelbaar.

Als er zich in de VS een herhaling zou voordoen van de aanslagen van 9/11, zal Trump volgens Snyder de rechtstaat buitenspel zetten, en De Wever gaf toe dat een dergelijke situatie met zo'n weinig stabiele figuur inderdaad erg onvoorspelbaar zou worden.

Kan de Trump-administratie eindigen in een dictatuur? Bruno De Wever wilde niets uitsluiten, maar hij zei wel vertrouwen te hebben in het Amerikaanse systeem, met zijn "checks and balances". Hij heeft Trump ook niet horen zeggen dat hij de grondwet wil afschaffen, hij heeft integendeel gezegd dat hij de grondwet wil revitaliseren. 

Trump sluit op veel punten aan bij tradities die al lang bestaan in de binnen- en buitenlandse Amerikaanse politiek, protectionisme is niets nieuws en isolationisme is niet nieuws, zo zei De Wever. Ze maken deel uit van grote golfbewegingen in de Amerikaanse politiek.

De vergelijking met Hitler die miljoenen doden op zijn geweten heeft, relativeert die misdaden ook, en dat is een van de redenen, zo zei De Wever, waarom de vergelijking eerder contraproductief is dan nuttig.

Bovendien heeft De Wever geen vergelijking nodig om zich grote zorgen te maken, om een lichte bekommernis te voelen.

De geschiedenis is een enorme grabbelton, en er zijn natuurlijk wel dingen die je er telkens kunt uithalen, dingen die je kunt vergelijken, de stijl van beide mannen bijvoorbeeld, maar de vergelijking moet consistent zijn. En hier, zo herhaalde De Wever, werkt ze eerder verduisterend dan verhelderend.