Slachtoffers ex-dictator Ben Ali in Tunesië delen gruwelijke ervaringen op TV

"'s Ochtends kwamen politie mannen ons huis binnen vallen. Ze hielden wapens tegen de hoofden van mijn kinderen. Ze haalden mijn zoon, Jemal, weg en zeiden dat als ik mijn andere zoon, Faisal, niet zou geven, we Jemal niet terug zouden krijgen. Later hoorden we dat Faisal dood was. We kregen maar drie uur om hem te zien. Toen we hem zagen, herkenden we hem niet meer door alle blauwe plekken en verwondingen die hij had opgelopen door de martelingen. Ondertussen was onze andere zoon nog steeds weg,” vertelt moeder Baraket tijdens de tweede uitzending met live getuigenissen op 18 november.

Net als tientallen andere slachtoffers, krijgt zij een podium om te vertellen wat ze heeft meegemaakt toen de voormalige dictator Ben Ali aan de macht was. Ze heeft het moeilijk als ze vertelt dat haar zoon Faisal vermoord is door het regime. Af en toe pauzeert ze tussen de zinnen in en de tranen staan haar in de ogen. Er wordt haar water aangeboden, maar dat wil ze niet.

Het enige dat ze wil, is haar verhaal vertellen aan alle mensen die het horen willen. En dat zijn er veel: naast de Tunesiërs die naar de staatstelevisie keken, keken er 2,5 miljoen mensen online mee.

De uitzendingen worden georganiseerd door de Instantie Waarheid en Waardigheid (IVD), opgericht in 2014, drie jaar nadat een fruitverkoper zichzelf in brand stak in om zijn onvrede te uiten over alle corruptie die er heerste. Daarop gingen duizenden mensen de straat op en ontketende een ware revolutie.

Nu de revolutie Ben Ali verdreven heeft, is het de taak aan de IVD om misdaden tegen mensenrechten onder Ben Ali te documenteren, te onderzoeken en hiermee de periode af te sluiten. Hiermee is het het 43e land dat dit doet, maar het eerste land dat de slachtoffers hun verhaal in deze vorm laat vertellen op live televisie.

"Zo krijgen de verhalen die we horen uit die tijd, een gezicht. De jonge generatie is wel verteld dat deze gewelddadigheden plaats vonden, maar ze hebben geen idee wat ze precies inhouden. Zij zeggen vaak dat ze een beter leven hadden voor de revolutie, omdat er toen meer banen waren, het schoner was op straat en alles goedkoper was. Op deze manier vertellen wij ze wat dictatorschap echt betekent: dat het dus slecht is. Ook zorgt het publiekelijk delen van deze verhalen tegelijkertijd voor collectieve genezing, hierna kunnen we doorgaan en onze democratie ontwikkelen,” zegt Seif Soudani namens de IVD.

In de uitzendingen staan de slachtoffers centraal. Zij krijgen beurt voor beurt de beschikking over een microfoon om hierin zijn of haar verhaal te doen. Dit gaat onder de supervisie van de IVD, waarvan de leden naast de slachtoffers zitten om hen de beurten aan te geven. Ze vallen de slachtoffers op geen enkele manier in de rede. Dit heeft tot gevolg dat een getuigenis soms bijna een uur kan duren. Soms wordt hun tijd gedeeld door meerdere familieleden, die verschillende kanten van het verhaal van een slachtoffer vertellen, als hij of zij dat zelf niet meer kan.

Dat was het geval bij Faisal Baraket. Hier zagen we zijn moeder en daarna zijn broer plaats nemen op het podium. "Ik ben getuige geweest van de martelingen van mijn broer door de regering. Ze hebben hem de dood in gemarteld, al heeft de regering altijd vol gehouden dat hij overleden is aan een auto-ongeluk. Ze hebben zelfs artsen betaald om dit verhaal te ondersteunen. Gelukkig hielp Amnesty International en huurde artsen in die de ware aard van zijn dood naar buiten bracht. Zij vonden een wond in zijn anus, waaruit bleek dat deze is gepenetreerd met een object van minstens vijf centimeter. Dat kan niet van een auto-ongeluk komen,” vertelt Jamel Baraket.

Hij blijft – waarschijnlijk omdat hij dit al zoveel malen gedaan heeft – rustig tijdens het vertellen van zijn verhaal. Dit is geen toeval. De mensen die uitgekozen zijn om hun verhaal te mogen vertellen op televisie, zijn geselecteerd op onder andere hun vermogen zichzelf goed te kunnen verwoorden en dit psychologisch aan te kunnen.

In totaal kwamen er 65.000 getuigenissen binnen bij de IVD na hun oproep deze met hen te delen. 28% betrof willekeurige arrestaties, 27% beroving van levensmiddelen of recht te werken, 22% beroving van het recht te spreken en te publiceren en 21% martelingen.

Voor Mahmoud Ghorbel was het lastig om zijn getuigenis in een van die vakjes te plaatsen, omdat hij op zoveel fronten slachtoffer is van het voormalige regime. Meerdere malen is hij getuige geweest van martelingen en een keer is er bij hem ingebroken nadat hij als journalist een kritisch stuk schreef over een bedrijf van de vrouw van Ben Ali.

Hij mocht zijn verhaal niet vertellen tijdens de live-uitzendingen, maar verbitterd is hij daar niet om. Hij prijst de kans die de slachtoffers krijgen om hun getuigenis te delen op televisie. "Dat is goed, want veel mensen weten de waarheid niet over die tijd, ze weten niet hoe erg het eigenlijk was.”

Dat onderbouwt het verhaal van Jemal Baraket. "Ik heb geprobeerd de zaak van mijn broer eerder aan het licht te brengen door organisaties te benaderen en artikelen te schrijven maar de mensen hier reageerden daar niet op. Nu, door deze live-uitzendingen, weten mensen eindelijk wat er afgelopen jaren gebeurd is onder het regime van Ben Ali. Ik heb duizenden vriendverzoeken ontvangen via Facebook en deze mensen hebben me allemaal verteld dat ze wel wisten dat er erge dingen gebeurden in die tijd, maar dat ze niet wisten dat het zó erg was.”

De mensen die hij sprak, vertegenwoordigen de jonge generatie. Veel van hen klagen dat de economische situatie van nu slechter is dan die van voor de revolutie. "We hebben nu vrijheid, maar ik heb liever banen en geld. Als ik moest kiezen, kies ik voor de tijd voor de revolutie,” vertelt een jonge Tunesiër die afgestudeerd is in economie, maar het moet doen met een baantje in toerisme.

Mahmoud Ghorbel is niet geschokt door deze reactie. "Het is normaal dat mensen zo praten, want waarschijnlijk zijn zij door de media voorgehouden dat het niet zo erg was. Economisch gezien was het inderdaad beter voor de revolutie, maar dat kwam omdat mensen uit het regime van Ben Ali eigenaar waren van de grote bedrijven. Deze mensen bestaan niet meer dus het is normaal dat dingen nu wat moeilijker zijn. Het heeft tijd nodig.”

De laatste publieke getuigenissen zullen 13 en 14 januari te zien zijn.