Wat als Trump het JSF-programma neerhaalt?
Wat is de JSF?
De Joint Strike Fighter (JSF) of Lockheed Martin-F-35 Lightning II is een gloednieuw gevechtstoestel dat zowel bedoeld is als verkenningstoestel, bommenwerper en jachtvliegtuig. Het project is al eind vorige eeuw opgestart, maar duurt veel langer en valt veel duurder uit dan gepland.
De F-35 is en soort compromis-toestel dat veel verschillende dingen moet kunnen, maar daardoor in niets echt uitmuntend is. Lockheed Martin heeft ook zwaar ingezet op stealth-eigenschappen die de F-35 onzichtbaar voor de radar moeten maken.
Net omdat de ontwikkeling zo duur is, zijn er al van in het begin andere landen bij betrokken: Australië, Israël, Italië, Japan, Nederland, Denemarken, Noorwegen, Turkije en Zuid-Korea.
Waarom stelt Trump het JSF-dossier nu in vraag?
Volgens radiocollega Jens Franssen is het geen toeval dat Trump zijn tweet net vandaag heeft verstuurd. Vandaag zijn de eerste twee F-35's overgevlogen naar Israël. Andere landen, waaronder ook Nederland, hebben ook al vliegtuigen in ontvangst genomen, maar die staan allemaal nog in de Verenigde Staten. Het is daar dat bijvoorbeeld Nederlandse piloten worden opgeleid om met de F-35 te vliegen.
Bovendien zegt Trump wat veel ingewijden al lang weten: de hoogtechnologische JSFÂ is verworden tot een duur rampdossier.
Besparen op defensie past overigens in de geopolitieke visie van Trump, die al heeft gezegd dat de VS niet overal in de wereld politieagent moet gaan spelen. Lees: misschien kunnen we het ook met minder vliegtuigen doen.
Hoe duur is de JSF?
De ontwikkelingskosten bedragen inmiddels een kleine 50 miljard dollar. In 2006 concludeerde het Amerikaanse Government Accountability Office dat het hele project 30 procent duurder was dan geraamd.
Generaal Mark Welsh, de chef van de Amerikaanse luchtmacht, vertelde in 2013 aan de nieuwssite Flightglobal dat het 32.000 dollar kost om de JSF een uurtje in de lucht te houden. Ter vergelijking: bij de F-16 is dat "maar" 25.000 dollar.
Door het JSF-programma in vraag te stellen wil Trump allicht dat producent Lockheed Martin een groter deel van de ontwikkelingskosten draagt. Dat verklaart ook waarom de Lockheed-aandelen nu onder druk staan.
Zijn er ook gevolgen voor het buitenland?
Zoals eerder al gezegd zijn er tal van andere landen betrokken bij de ontwikkeling van de JSF, en het is de bedoeling dat ook zij met de F-35 gaan vliegen. Het is bekend dat ook onze luchtmacht de F-16 liefst door de F-35 wil vervangen.
Maar bij veel landen is het aanvankelijke enthousiasme over de JSF wat geluwd, en dat heeft alles te maken met de hoge kosten. Turkije heeft de aankoop van de eerste twee F-35's. Italië, dat aanvankelijk 60 toestellen had besteld, heeft al 40 toestellen geschrapt. Australië heeft de aankoop van zijn toestellen met twee jaar uitgesteld en denkt na over eventuele alternatieven. Ook Denemarken en het Verenigd Koninkrijk denken al aan alternatieven.
Ons land heeft nog geen formele beslissing genomen over de opvolger van de F-16. Het is bekend dat het leger opteert voor de F-35, maar of deze optie realistisch is in tijden van besparingen, blijft onduidelijk. "Als we nauw samenwerken met Nederland, en een soort eenheidsluchtmacht maken, moeten we dan alle eieren in één mand leggen?", vraagt Jens Franssen zich af. "Zouden we dan niet beter een complementair toestel kiezen, bijvoorbeeld een Europees toestel?"