Referendumstress geeft Italiaanse banken extra klappen en veroorzaakt onrust op de beurzen

Zondag spreken de Italianen zich in een referendum uit voor of tegen constitutionele hervormingen. Premier Matteo Renzi heeft zijn lot aan de uitkomst verbonden: stemmen de Italianen tegen, dan stapt hij op. Dat betekent ook dat hij de herstelplannen voor de Italiaanse banken niet zal kunnen doorvoeren.

Bovendien dreigt dan mogelijk ook een politieke en economische crisis, die de banken nog harder zal treffen én destabiliserende gevolgen kan hebben voor de Europese Unie. Bij vervroegde verkiezingen zou de Vijfsterrenbeweging wel eens de wind in de zeilen kunnen krijgen, en zij wil Italië uit de eurozone.

De referendumstress maakt beleggers bloednerveus. Italianen halen hun beleggingen weg bij Italiaanse bedrijven en stallen ze in het buitenland. Volgens de Duitse website Wirtschaftswoche wisselen ook steeds meer Italianen hun euro's om voor goud in Zwitserland.

De aandelenkoersen van de Italiaanse banken hebben rake klappen gekregen en staan diep in het rood op de beurs van Milaan. Het aandeel van Monte dei Paschi di Siena vanmorgen met bijna 15 procent kelderen. Na de middag herstelde de koers een beetje. Ook andere banken zoals UniCredit en Banco Popolare presteerden slecht, met verliezen tussen 3 en 4 procent.

De ongerustheid wordt nog aangewakkerd door een bericht in de Financial Times. De krant schrijft dat acht Italiaanse banken kunnen omvallen als het referendum van aanstaande zondag slecht uitdraait voor Matteo Renzi.

Dat de Italiaanse banksector in zwaar weer verkeert, is natuurlijk niet nieuw. De banken hebben voor zo'n 360 miljard euro slechte kredieten in hun balansen staan. Het gros daarvan zit bij een viertal banken -Monte dei Paschi, de oudste bank ter wereld,  voorop- die de afgelopen maanden al fors zijn gezakt op de beurs.

Valt de regering en breekt een periode van onzekerheid aan, dan zou dat betekenen dat kostbare tijd wordt verloren bij het zoeken naar oplossingen voor het Italiaanse schuldenprobleem.

De onzekerheid over het referendum bezorgt niet alleen Italië, maar ook de rest van Europa kopzorgen. Vandaag deelde de hele Europese banksector al enigszins in de klappen op de beurzen. Ze liet een verlies van 1,5 procent noteren.

Als de Italiaanse banken zouden vallen, zullen ook de andere Europese bankaandelen onder druk komen te staan. Maar volgens Gert Bakelants van De Belegger moeten we niet vrezen voor een bankencrisis zoals in 2008. De Europese Centrale Bank is goed voorbereid, zegt hij. "Ze houdt het referendum nauwgezet in de gaten. Als de markten na het referendum nerveus zullen reageren, zal ze tussenbeide komen door het opkopen van obligatiepapier om die rentes wee naar beneden te trekken."

Ook de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Paolo Gentiloni probeert de gemoederen te bedaren. Een nee-stem in het referendum hoeft geen bedreiging voor de EU in te houden, meent hij. "We zullen zeker een zwakker en minder stabiel land krijgen, maar dat zal geen bedreiging vormen voor de Europese economie", zegt hij in een interview met de Amerikaanse zender CNBC.

Gentiloni verwacht trouwens niet dat de Italianen "nee" zullen stemmen. "Ik denk dat een meerderheid, zij het een kleine meerderheid, voor zal stemmen. Ze zullen deze kans niet laten schieten."

Ook premier Renzi heeft intussen geprobeerd om de negatieve stemming te keren. Er komt geen machtsvacuüm mocht "neen" het halen in het referendum, benadrukt hij. "Er zijn voldoende waarborgen in het Italiaanse systeem waardoor er altijd een regering zal zijn. Wees gerust dat we er alles aan zullen doen zodat Italië in staat is de uitdagingen aan te pakken."