Timmermans: "Gülenbeweging had wellicht wel aandeel in coup Turkije"

Volgens Frans Timmermans, de eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, zijn er steeds meer aanwijzingen dat de beweging rond de in ballingschap levende Turkse geestelijke Fethullah Gülen, wel degelijk betrokken was bij de mislukte staatsgreep afgelopen zomer in Turkije. Dat zegt Timmermans deze week in een interview met Knack. De Gülenbeweging zegt dat de uitspraken van Timmermans niet gebaseerd zijn op feiten.

Bij de staatsgreep op 15 juli van dit jaar probeerde een deel van het Turkse leger de macht te grijpen. Dat mislukte echter, onder meer omdat de bevolking er zich massaal tegen verzette. De volgende dag had de regering-Erdogan de touwtjes weer stevig in handen. De regering van president Erdogan wees echter meteen in de richting van Gülen en trad ook achteraf ook zeer repressief op tegen aanhangers van de beweging.

In de nasleep van de coup werden enkele tienduizenden mensen opgepakt of ontslagen, onder hen rechters, aanklagers, leerkrachten, professoren, agenten, soldaten en overheidsmedewerkers. Die harde reactie leverde Turkije internationaal felle kritiek op.

"Uitspraken Erdogan geen totale onzin"

Vandaag echter stelt Timmermans dat de Europese Unie meer aandacht had moeten besteden aan de kwestie. "Ik denk dat de Turken een punt hebben als ze zeggen dat er wel héél weinig empathie was van de buitenwereld bij de verijdelde staatsgreep. We hadden toen wat ruimhartiger kunnen zijn in onze steun," zegt de Nederlander in het interview met Knack.

"Ook Europa heeft onderschat wat daar heeft plaatsgevonden. Het is ondertussen duidelijk dat hetgeen president Recep Tayyip Erdogan zegt over de rol van de Gülenbeweging in de staatsgreep geen totale onzin is. Op basis van Amerikaans onderzoek zijn er steeds meer indicaties dat die beweging wel degelijk een rol heeft gespeeld."

Turkije heeft de Amerikaanse regering intussen al herhaaldelijk om de uitlevering van Gülen gevraagd, maar Washington heeft de boot steeds afgehouden. Mogelijk verandert dat bij de machtswissel in januari. Eén van de topadviseurs van de nieuwverkozen president Donald Trump heeft al laten uitschijnen dat de Republikein de Turkse geestelijke misschien toch zou uitleveren.

Doodstraf blijft heikel punt

Timmermans toont zich in het interview opvallend mild voor Erdogan, maar blijft wel wijzen op enkele oude zeren. "Als hij (president Erdogan, red.) blijft hameren op de invoering van de doodstraf, dan verwijdert hij zich fundamenteel van de Europese Unie en ook van de Europese Raad waarvan Turkije lid is. Kijk ook naar de gigantische hoeveelheid zuiveringen en wat er met de media gebeurt."

De Nederlander denkt dat Erdogan met zijn acties zijn krediet bij delen van de bevolking aan het verliezen is. Anderzijds leeft de Turkse regering het vluchtelingenakkoord wel goed na, stelt Timmermans. "Erdogan klaagt wel dat we niet snel genoeg betalen, maar dat gaat best snel. De activiteiten van de mensensmokkelaars zijn fors gedaald en als mensen worden uitgewezen uit Griekenland, neemt Turkije hen nog altijd op. De situatie op de Griekse eilanden blijft wel dramatisch."

Vos: "Slingerbeweging eigen aan Europese politiek"

Timmermans' uitgestoken hand mag dan wel enigszins verbazen, maar volgens hoogleraar Politicologie en Europakenner Hendrik Vos (UGent) gaat het hier waarschijnlijk om niet meer dan een kleine geste in de richting van de Turken.

"De Europese Unie bevindt zich in een vervelende situatie: objectief gezien is er in Turkije vanalles fout. Een nieuw, recent rapport over de voortgang van de toetredingsgesprekken met de Europese Unie liet zich negatief uit over de staat van de democratie in het land en dat heeft wrevel veroorzaakt."

"Het is niet ongewoon in de Europese politiek dat meteen na het brengen van een slechte boodschap een tegenbeweging gelanceerd wordt, in dit geval bedoeld om de Turken wat te sussen. Misschien is dat wat hier aan de hand is."

"Het zou wel eens kunnen dat Europa niet meer al te moeilijk doet over Gülen in de hoop dat de Turken zullen blijven meewerken aan het vluchtelingenakkoord", aldus nog Vos.

"Niet gebaseerd op feiten"

In een persbericht heeft de Gülenbeweging de beschuldigingen verworpen. Volgens de beweging doet "Timmermans zijn uitspraken niet op basis van feiten, maar op basis van mogelijkheden".

Timmermans zegt dat er op basis van Amerikaans onderzoek steeds meer indicaties zijn dat de Gülenbewegiing wel degelijk een rol heeft gespeeld in de mislukte staatsgreep, maar het artikel geeft geen uitleg over welke indicaties en welk Amerikaanse onderzoek het gaat. 

De beweging noemt het ook opmerkelijk dat de uitspraak van Timmermans er komt na "Erdogans dreigement om de vluchtelingendeal met de EU op te blazen". Verder wijst ze er op dat Fethullah Gülen na de beschuldigingen gevraagd heeft naar een internationale onderzoekscommissie om te achterhalen wie er achter de coup zit. Ook heeft hij van meet af aan gezegd dat als er onder de coupplegers aanhangers van hem zijn, zij verraad hebben gepleegd aan zijn leer.

Meest gelezen