"Koningin Juliana dreigde tot twee keer toe met de echtscheiding"

Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina van Oranje-Nassau. Dat was de officiële naam van koningin Juliana (1909-2004) die van 1948 tot 1980 het staatshoofd van onze noorderburen was. Dat haar huwelijk met prins Bernhard niet over rozen liep, was al langer bekend. In de biografie "Juliana, vorstin in een mannenwereld" beweert auteur Jolande Withuis nu dat de koningin tot twee keer toe aan scheiden dacht.

De eerste keer was begin jaren 50 toen Bernhard plannen maakte om zijn moeder op het paleisterrein te laten wonen. Dat zag Juliana absoluut niet zitten. Ze vroeg haar regering zelfs de vrouw een verblijfsvergunning te weigeren. Toen dat niet gebeurde, ondernam ze "stappen" om te scheiden. Uiteindelijk zette ze haar voornemen niet door nadat een compromis uit de bus was gekomen: de moeder van Bernhard zou elders in Nederland gaan wonen.

Uit een brief van 2 augustus 1955 aan Bernhard blijkt dat ze opnieuw hun huwelijk wou beëindigen. Op dat moment stond de affaire-Hofmans op uitbarsten, vernoemd naar Greet Hofmans. Dat was een gebedsgenezeres die Bernhard eind jaren 40 zelf naar het Hof had gebracht in de hoop dat ze de oogaandoening van hun jongste dochter Christina zou kunnen genezen.

In de jaren die volgden zou Hofmans met haar pacifistische idealen een steeds grotere invloed op Juliana krijgen, in die mate dat volgens Withuis een ware sekte aan het Hof ontstond. Het ongenoegen van Bernhard hierover was groot, onder meer omdat hij in de context van de Koude Oorlog een hardere houding aanhing.

Op aandringen van de toenmalige vicepremier Beel zag Juliana ook toen af van een echtscheiding. Wel zou ze in de jaren 50 herhaaldelijk met aftreden hebben gedreigd. Withuis laat evenwel na te verduidelijken wanneer ze dat deed en in welke bewoordingen.

In 1956 deed Der Spiegel een boekje open over de innige band tussen Hofmans en Juliana en kwam het hele verhaal naar buiten. Later volgden nog publicaties. Uit een interview met Bernhard dat postuum is verschenen, bleek dat hij destijds zelf de informant van het Duitse magazine was geweest. Het gewenste resultaat bleef niet uit: Hofmans verdween uit het leven van zijn vrouw.

Uiteindelijk zou Juliana pas in 1980 troonsafstand doen, ten voordele van haar oudste dochter Beatrix. Haar relatie met Bernhard is nooit meer goedgekomen. Toch hield ze hem de hand boven het hoofd toen in 1976 de Lockheed-affaire losbarstte. Bernhard zou daarbij steekpenningen van de gelijknamige Amerikaanse vliegtuigbouwer hebben aangenomen.

Vanavond licht Withuis haar biografie nader toe in de documentaire "Juliana, geen gewone koningin" om 21.20 uur op NPO 2. Daarin komt vooral het beeld naar voren van Juliana als eenzame vrouw die haar taak als koningin ernstig nam, maar tegelijk naar afhankelijkheid neigde. "De bestaande ideeën over Juliana, dat ze verlegen was en gewoontjes, ben ik gaan afpellen. Ze had veel verschillende kanten en ze heeft me verrast. Ze was heel anders dan ik had gedacht."