Verdwijnt met Shimon Peres ook de hoop op vrede?

De verwezenlijkingen van Peres zijn nauwelijks te overschatten, klinkt het zowel bij Israëlkenner en gastprofessor aan de Universiteit Antwerpen Ludo Abicht, Midden-Oostenwatcher en hoofdredacteur van Het Journaal Inge Vrancken als oud-VRT-correspondente in Israël Ankie Rechess.

"Peres behoorde tot de grote strekking van Oost-Europese zionisten", licht Abicht toe. "Hij was als echte zionist de architect van de opbouw van het nucleaire programma Dimona. Daarna heeft hij een bocht gemaakt en was hij, samen met Yitzak Rabin en Yasser Arafat, dé man van het Oslo-akkoord. Tot slot was hij later ook de man van het boek waarin hij pleit voor een economische unie, naar Europees voorbeeld, tussen Israël, de Palestijnen en Jordanië."

"Hij was ook de man achter het sterke Israëlische leger, dat ook vandaag nog altijd een van de modernste in de regio is", beaamt Inge Vrancken.

Ankie Rechess, die met de jaren ook een persoonlijke band opbouwde met Peres, noemt hem "een fascinerende man met een enorme visie". Ze is een en al lof voor de manier waarop hij zichzelf altijd kon heruitvinden. Volgens haar wist hij dat hij zich -na zijn werk voor de nucleaire macht- voor de vrede moest inzetten.

"Hij was een van de grote leiders van Israël. Hij heeft een rol gespeeld in alle hoofdstukken van de staat Israël. Maar hij keek altijd vooruit, hij was niet de man van de nostalgie. Hij zei eens: "Ze zeggen altijd dat jongeren de toekomst zijn. Maar als de jongeren van Israël de geschiedenis hebben, laat mij dan maar naar de toekomst kijken.""

Peres had wel degelijk moeite met de rechtse koers van de regering, stelt Rechess, maar hij bleef tot het laatst een optimist. "Iedere dag is een kans", zei hij altijd. "Hoewel hij als politicus niet altijd zeer geliefd was, heeft hij als president wel een brug geslagen naar het ganse volk."

Peres was tot 2014 president van Israël, maar stond ook daarvoor al een aantal jaar in de schaduw van het politieke toneel, stelt Abicht. "Hij is de laatste jaren opzij geschoven. Het socialistisch zionisme van de arbeiderspartij, dat destijds pleitte voor een vorm van samenwerking, is voorbij."

Volgens Abicht heeft Peres zich -toen Ariel Sharon en later ook Netanyahu niet meer wilden praten met de Palestijnen- zoals nog wel anderen verscholen achter het geweld met Hamas. Hij is niet meer op de voorgrond gekomen. Hij voelde blijkbaar dat hij niet zoveel kans maakte."

Daar is Ankie Rechess het niet mee eens. Zij weet dat Peres de laatste jaren wel degelijk nog actief was en menig geheime buitenlandse missie ondernam om het pad voor de Israëlische regering te effenen. "En de dag van zijn hersenbloeding, twee weken geleden, heeft hij uit het hoofd nog een lezing van meer dan een uur gegeven voor een publiek van hi-tech professionals."

Peres was tot 2014 president van Israël, maar stond ook daarvoor al een aantal jaar in de schaduw van het politieke toneel, stelt Abicht. "Politieke navolgers zijn er niet", aldus Abicht. "Er staan maar heel weinig mensen op dezelfde lijn. Ook Rechess moet toegeven dat de jongere politici vandaag Peres' ideeën niet meer volgen.

"Vanuit de Labourpartij zal de verandering het niet komen", stelt ook Inge Vrancken. "De vroegere partij van Peres staat momenteel heel zwak. Eigenlijk is het sinds de moord op Rabin in 1995 alleen maar bergaf gegaan met Peres en Labour. Het politieke landschap in Israël is momenteel heel erg versnipperd."

"Het probleem van Peres is dat hij wel altijd een duidelijke visie had, maar dat het hem nooit gelukt is om zijn droom (Land voor vrede, zoals overeengekomen in het Oslo-akkoord, red.) uit te voeren", vervolgt Vrancken. "Peres was niet zo populair, zo is hij er nooit in geslaagd om de verkiezingen te winnen. En toen hij uiteindelijk president werd, hadden veel mensen het gevoel dat hij verslingerd was aan de macht."

"Er is geen opvolging, want zijn ideeën leven niet voort", aldus Vrancken.

Zal de dood van Peres invloed hebben op het vredesproces, dat nu sowieso op sterven na dood is? Daar is weinig kans toe, zo blijkt.

"Het vredesproces zal hoogstens veranderen als de geopolitieke toestand in de regio verandert", stelt Abicht. "Of indien de houding van Clinton verandert. (Ik ga er voor het gemak vanuit dat zij verkozen wordt.) Zij heeft vorig jaar een opmerkelijke bocht gemaakt en staat nu aan de kant van de haviken."

Volgens Inge Vrancken ligt de enige hoop op vrede, in de "Land voor Vrede"-deal die Peres, samen met Rabin, Arafat en de Amerikaanse president Bill Clinton ondertekende in Oslo. "Dat akkoord had een grote waarde, ook al is het mislukt. Het project zelf ligt nu onder het stof, maar zou ooit wel weer opgevist kunnen worden." Maar ook dat zal nog niet meteen voor morgen zijn, klinkt het, want aan Palestijnse kant is er een compleet gebrek aan leiding en eenheid.

Ludo Abicht ziet de toekomst somber in. Ik ga elk jaar naar Israël, maar ik zie iedere keer steeds minder reden tot hoop. De situatie voor de Palestijnen ter plekke wordt met de dag erger."

"Ik weet niet waar het nu heen moet met Israël", zucht Ankie Rechess. "Peres had nog steeds veel in de pap te brokken. Helaas voor Israël staat er nu geen opvolger klaar."