Wat als Turkije de doodstraf opnieuw invoert?

In Turkije klinkt de roep steeds luider om de doodstraf opnieuw in te voeren, maar kan Ankara dat zomaar beslissen en wat zullen de internationale gevolgen van die herinvoering zijn? Kan het land bijvoorbeeld nog lid worden van de Europese Unie?

Na de mislukte coup afgelopen vrijdag wordt in Turkije opgeroepen om de doodstraf opnieuw in te voeren. De Turkse premier Binali Yildirim benadrukt dat het herinvoeren van de doodstraf geen overhaaste beslissing mag zijn. Hij herhaalt dat dit voer is voor een parlementair debat. Maar wat zijn de eventuele gevolgen van de beslissing van het land om de doodstraf in te voeren?

Eerder deze week liet Europa alvast weten dat bij de herinvoering van de doodstraf de gesprekken over een toetreding van Turkije tot de Europese Unie onmiddellijk ophouden. Turkije is sinds 1999 officieel kandidaat-lidstaat van de Europese Unie. Die onderhandelingen lopen -zeker de laatste jaren- op zijn zachtst gezegd niet erg vlot.

Hoewel het strikt genomen een politieke beslissing is om de toetredingsonderhandelingen te staken, voldoet het land met het invoeren van de doodstraf niet meer aan de basisvoorwaarden om in aanmerking te komen als kandidaat-lid van de Europese club. De doodstraf opnieuw invoeren veegt immers het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) met de voeten.

Volgens het dertiende protocol van dat verdrag is de doodstraf in alle omstandigheden afgeschaft. Los nog van de toetredingsgesprekken met de Europese Unie, heeft Turkije dat protocol in het EVRM mee ondertekend. Juridisch kan het land dus de doodstraf niet invoeren zonder dat het het risico loopt te worden veroordeeld door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.

Nu wordt Turkije al met de regelmaat van de klok veroordeeld door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens voor mensenrechtenschendingen. Samen met Rusland wordt Ankara het vaakst door het Hof op de vingers getikt. In de meeste gevallen schrijft de rechter een hoge boete uit die dan netjes wordt betaald door Turkije.

Wie de uitspraken van het Hof herhaaldelijk naast zich neer blijft leggen -zoals nu het geval is met Rusland-, loopt het risico op het strafbankje terecht te komen. Het land komt in dat geval dan in een procedure voor de Raad van Europa terecht die dan moet oordelen welke maatregelen kunnen worden genomen.

Interesse sinds jaren 80, kandidaat sinds 1999

Turkije heeft voor het eerst eind jaren 80 interesse getoond in een eventuele toetreding tot de Europese Unie. Sinds 1999 is het land ook officieel kandidaat-lidstaat en is er effectief ook een strategie ontwikkeld om op termijn de toetreding mogelijk te maken. Aan toetreding tot de Europese Unie zijn echter belangrijke voorwaarden verbonden en los nog van de mogelijke herinvoering van de doodstraf, voldoet het land niet aan alle voorwaarden.

Verschillende recente ontwikkelingen waarbij onder meer vrijheid van meningsuiting op het internet ernstig werd beperkt, hebben het toetredingsproces erg bemoeilijkt. Het respecteren van de mensenrechten en de bescherming van minderheden zijn immers belangrijke toetredingsvoorwaarden. Ook de relaties met Cyprus en Griekenland vormen ernstige struikelblokken.

Daarnaast is er ook binnen Europa weinig animo om het land toe te laten. Tegenstanders vinden bijvoorbeeld dat een moslimland niet thuishoort in de EU dat nu vooral uit landen bestaat met een voornamelijk christelijke traditie. Slechts 3 procent van Turks grondgebied bevindt zich in Europa. Ook wordt gevreesd dat het land snel veel invloed zou hebben in Europa. Hoe groter het land, hoe meer gewicht het in de schaal kan leggen. Turkije zou na toetreding op Duitsland na het grootste land in de unie worden.

Voorstanders wijzen op het feit dat het land een brug zou kunnen vormen tussen Europa en het Midden-Oosten en dat het goed zou zijn voor de verspreiding van de democratie en de mensenrechten. Al lijkt dat laatste nu verder weg dan ooit.

Meest gelezen