Wordt immigratie de achilleshiel?

Net zoals bij ons zijn immigratie en vluchtelingen in Groot-Brittannië een heikel thema. Uit een recente peiling van Ipsos is gebleken dat meer Britten wakker liggen van immigratie (40%) dan van al dan niet lidmaatschap van de Europese Unie (30%). 

De pleitbezorgers van een brexit -een vertrek uit de EU- spelen dan ook het thema immigratie erg gretig uit bij de discussie die voorafgaat aan het referendum van 23 juni. Volgens hen zou een brexit die migratie gevoelig beperken en zou het zelfs de enige manier zijn om dat te doen. 

De Britse premier David Cameron (foto in tekst) wou bij zijn onderhandelingen over een compromis met de EU die migratie aan banden kunnen leggen, maar dat kon niet wegens de Europese regels over het vrij verkeer van personen. Cameron moest genoegen nemen met de toelating van de Unie om sociale voordelen te beperken voor immigranten uit de rest van de EU, maar enkel voor de nieuwe migranten -dus niet voor diegenen die al in het VK zijn- en slechts beperkt in tijd. Een schaamlapje, noemt het brexit-kamp dat.

Voorstanders van de EU wijden niet graag erg veel uit over migratie, want ze beseffen dat dat thema niet erg populair is bij de Britten en wel eens hun achilleshiel bij het referendum zou kunnen worden. Hoe dan ook vindt het "Remain-kamp" dat een brexit de immigratie weliswaar zou afremmen, maar dat het opgeven van markttoegang tot 500 miljoen EU-consumenten een te hoge prijs zou zijn. Het sop is dus de brexit-kool niet waard, volgens hen. 

Eerst de feiten: de immigratie van zowel Europese burgers als van mensen buiten de EU in Groot-Brittannië staat op een erg hoog peil. Vorig jaar zijn er 191.000 mensen netto van buiten de EU het Verenigd Koninkrijk legaal binnengekomen tegenover 172.000 EU-burgers.

Vooral die laatste groep is fors toegenomen: tussen 1995 en 2015 steeg het aantal EU-burgers in Groot-Brittannië van 900.000 naar 3,3 miljoen. Vooral na 2004 steeg dat aantal na de toetreding van Oost-Europese landen tot de Unie. Ongeveer 66% van die EU-nieuwkomers komt om te werken, 19% om te studeren en 10% om bij familie te zijn. Het aantal buitenlanders van buiten de EU in het Verenigd Koninkrijk bedraagt nu ongeveer 5,4 miljoen.

Wat maakt het Verenigd Koninkrijk nu zo aantrekkelijk voor die mensen? Eerst en vooral is een Engelssprekende omgeving voor veel van die migranten meegenomen, eerder dan Frans, Duits of andere Europese talen. Dat geldt dan vooral voor migranten van buiten de EU, maar ook vanuit Oost-Europa. 

Daarnaast doet Groot-Brittannië het economisch doorgaans beter dan de meeste andere EU-landen en liggen er meer kansen op de arbeidsmarkt. Londen als financieel centrum speelt daarbij een grote rol. Een derde van de inwijkelingen uit de EU woont overigens in en rond Londen. Daarbij zijn ook erg veel Fransen, Italianen, Spanjaarden en Portugezen.

Die plotse stijging leidt bij veel Britten tot bezorgdheid dat die immigranten concurrenten worden op de arbeidsmarkt, dat de lonen onder druk zouden komen te staan en op de sociale voorzieningen zouden wegen, wat de begroting onder druk zou zetten.

Volgens een studie van de gezaghebbende London School of Economics (LSE) wegen de voordelen van migranten echter op tegen de nadelen. Zo bezit 44% van de EU-migranten in Groot-Brittannië over een diploma van hoger onderwijs tegenover slechts 23% van de Britten zelf. Bij mensen uit de nieuwe lidstaten in Oost-Europa is dat echter slechts voor 25% het geval.

Lonen en banen in regio's met veel immigranten lijken dan weer niet onder druk te staan, soms integendeel. Zo consumeren die nieuwkomers ook goederen en diensten en leiden zo indirect ook tot economische activiteit en meer banen. Voor laaggeschoolden heeft immigratie dan wel een impact, maar de LSE omschrijft die als "erg beperkt". De zakenkrant The Financial Times ziet geen verband tussen lagere lonen en migratie. Als er de voorbije jaren een daling was, was dat het gevolg van de financiële crisis van 2008 en niet van migratie, aldus de krant.

Uit de studie van de LSE blijkt nog dat globaal genomen de migranten in Groot-Brittannië (zowel de EU-burgers als de niet-EU-burgers) meer belastingen betalen dan ze geld krijgen van sociale uitkeringen. Op die manier vermindert hun aanwezigheid dus het begrotingstekort. 

De denktank OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) bevestigt dat en stelt zelfs dat de helft van de Britse groei sinds 2005 het gevolg is van immigratie. De OESO waarschuwt zelfs dat een brexit de immigratie zou verminderen met 84.000 mensen per jaar, maar dat zou negatieve gevolgen hebben voor de Britse economische groei.

Toch bestaat over het Kanaal algemeen de indruk dat migranten wegen op de publieke financiën en de lonen van Britse werknemers naar beneden duwen, zoals de voorstanders van een brexit -Boris Johnson voorop- beweren. 

Niet minder dan 75% van de Britten vindt dat er de voorbije tien jaar te veel immigratie is geweest (bron: The Financial Times). Meer dan 61% van de Britten vindt dan weer dat er minder migratie zou zijn als het land de EU zou verlaten.

Of een brexit nu die migratie erg zou afremmen, is overigens nog niet zo zeker. Zo zou het VK -net als Noorwegen en Zwitserland- de Europese regels van het vrij verkeer van personen moeten eerbiedigen als het land toegang wil hebben tot de Europese eenheidsmarkt. 

Bovendien zouden de meeste EU-burgers die nu naar het VK willen gaan, dat wellicht ook kunnen doen na een brexit omdat ze meestal voldoen aan de eisen die Londen stelt voor inwijkelingen van buiten de EU nu. Ook op dat vlak zou een brexit dus weinig veranderen. Veel Britse bedrijven zijn voor hun expansie overigens afhankelijk van de constante toestroom van werknemers van over het Kanaal.

Een aparte categorie van nieuwkomers zijn uiteraard de vluchtelingen uit Afrika en het Midden-Oosten. Veel van die mensen willen naar het VK, maar het Kanaal vormt vaak een stevige geografische barrière. 

Ook hier is de vraag of een brexit nu die mensen zou weghouden van Groot-Brittannië. Dat land voert nu al zijn eigen asiel- en visabeleid door een "opting out" uit de Europese afspraken en maakt geen deel uit van de Schengenzone. Een vluchteling die asiel krijgt in Duitsland of Frankrijk, kan daarom niet zomaar naar Groot-Brittannië reizen of er zich vestigen

Meer nog: door akkoorden uit 1993 en 2003 kunnen de Britten zelfs vooruitgeschoven grens- en douanecontroles uitvoeren, niet aan hun kust, maar in Frankrijk zelf. Het is mee daarom dat er zo veel vluchtelingen in de beruchte "jungle van Calais" vastzitten. Wie in Brussel de Eurostar naar Londen opstapt, moet ook eerst hier door de Britse douane en niet in Londen zelf. 

Dat zou echter kunnen veranderen, want Frankrijk dreigt bij een brexit om die akkoorden op te zeggen. Volgens Parijs zou het probleem van een "jungle" in Calais zo verschoven kunnen worden naar Dover en zitten de Britten dan zelf opgescheept met een chaotisch vluchtelingenkamp. "Een loos dreigement" en "paniekzaaierij" noemen de voorstanders van een brexit dat. Het is ook maar de vraag of vluchtelingen niet langer naar Groot-Brittannië zullen komen als dat land geen lidstaat meer is van de EU.

• The Economist: "Let them not come"
• The Financial Times: "Brexit and immigration - the vital questions"
• London School of Economics - Centre for Economic Performance: "Brexit and the Impact of Immigration on the UK"
• The Independent: "What will happen to freedom of movement and immigration if there's Brexit?"
• Madeleine Sumption, director of Migration Observatory, University of Oxford: "Would leaving the EU reduce immigration to the UK?"