"Geigerteller: check! Schoenovertrekken en maskers: check!"

Geigerteller: check. Dosismeter: check. Beschermende schoenovertrekken en maskertjes: check. Vertrekken naar het getroffen gebied rond de kerncentrale van Fukushima doe je nog altijd niet zo maar. Wij willen graag terug naar Namie, de stad op zo’n 20 kilometer van de centrale, waar we 5 jaar geleden ook waren. Een groot deel van Namie is nog altijd afgesloten, alleen met een speciale toestemming kan je er een paar uur een bezoek brengen. De rest van het gebied is onlangs vrijgegeven.

Op weg naar het gemeentehuis van Namie rijden we langs tientallen verlaten rijstvelden. Ze liggen vol zwarte zakken, gevuld met licht-radioactieve aarde en groenafval. Dichter bij de stad zien we waar dat afval vandaan komt. Het wordt door honderden arbeiders afgegraven in rijstvelden, bijeen geschoffeld in tuinen en voortuinen, en van daken en dakgoten gehaald.

De besmette grond wordt nadien vervangen door een laag nieuwe aarde. Met een bijna maniakale grondigheid wordt zo een gebied van honderden vierkante kilometers "ontsmet" en weer "bewoonbaar" gemaakt. We zien zelfs arbeiders aan het werk op hun knieën met een schoffel en een blik.

Het uiteindelijke doel is dat de meerderheid van de bewoners over een jaar kan terugkeren naar zijn oorspronkelijke woonplaats. Daarvoor heeft Japan de internationaal geldende norm voor straling wel opgetrokken. Bij ons ligt die op 1 millisievert per jaar, in Japan wordt sinds 2011 tot 20 millisievert per jaar als veilig beschouwd. Dat is elders de maximumdosis voor personeel van kerncentrales.

De vraag is of de oorspronkelijke bewoners zullen terugkeren. Veel mensen met jonge kinderen hebben nu al beslist om weg te trekken en elders hun bestaan op te bouwen. Meneer en mevrouw Yoshiba bijvoorbeeld, die al vijf jaar in een containerwoning wonen, gaan niet meer terug. Omdat ze vinden dat de straling nog altijd te hoog ligt en omdat ze vrezen dat dokters, winkels en andere voorzieningen niet meer zullen terugkeren.

Maar niet iedereen heeft de middelen om elders een nieuw bestaan op te bouwen. Critici in Japan vragen zich dan ook af of de tientallen miljoenen euro’s die tot nu toe in de opkuisoperatie zijn gestoken niet beter was gebruikt om mensen elders in Japan te vestigen.

Namie zelf is nog altijd een spookstad. Behalve het gemeentehuis en het tankstation is alles dicht. In de enige winkel die nog open is, staan de "ontsmettingsarbeiders" - uit heel Japan - rond lunchtijd aan te schuiven. Niet-ontsmette zones zijn afgesloten met ijzeren staven. Met onze permit duidelijk zichtbaar in de voorruit rijden we naar de controlepost waar de volledig afgesloten zone begint. Aan het hek staan drie politieagenten.

Pas nadat we ons allemaal geïdentificeerd hebben, gaat dat voor ons open. De straling is ook hier een stuk lager dan toen we hier in 2011 waren, maar nog altijd te hoog om bewoning toe te laten. In de scheuren van het asfalt groeit intussen riet, opritten van huizen zijn overgroeid met bamboe.

Ik ga op zoek naar de oude boerderij die we begin mei 2011 bezochten. De familie die er woonde was toen al geëvacueerd op de boer des huizes na. Die was alleen achtergebleven, omdat hij zijn melkkoeien -stuk voor stuk prachtige beesten- niet in de steek wilde laten. De melk moest hij weggieten, omdat ze te radioactief was. Tegen eind mei moest ook hij -tegen zijn zin- vertrekken.

Het is even zoeken maar dan vind ik ze, verborgen achter hoog opgeschoten struikgewas. Het eerste wat we zien is een troep apen op het dak. De stallen zijn leeg, een paar laarzen mooi naast mekaar aan de ingang. De melkinstallatie, die proper afgewassen is achtergelaten, is intussen bedekt met een dikke laag stof. De klok is blijven stilstaan op kwart voor zeven, op de kalender aan de muur is het nog altijd 2011.

Terug buiten komen we de eerste levende zielen tegen in dit dorp. Een ouder echtpaar is net terug van een bezoek aan hun huis en het graf van hun ouders. Een keer in de drie maanden doen ze dat. Al vijf jaar wonen ze in een kleine evacuatiewoning een eind hier vandaan.

Of ze ooit definitief zullen kunnen terugkeren? "Geen idee", zegt meneer Watanabe . "We krijgen daarover geen informatie van de overheid. Niemand weet of en wanneer de straling hier voldoende gezakt zal zijn." Mevrouw Watanabe kijkt berustend naar haar handen in haar schoot. "Eén ding hopen we vurig", zegt ze stil. "Dat we hier op zijn minst begraven mogen worden."