Europese leiders gaan akkoord om (nog) niet akkoord te gaan

De Turkse premier Davutoglu verraste de Europese leiders in de laatste rechte lijn naar de Europees-Turkse top met het aanbod om alle illegaal in Griekenland aankomende vluchtelingen opnieuw terug te nemen. Maar voor elke heropname van een Syrische vluchteling zouden de Europese landen een andere Syrische vluchteling moeten hervestigen in Europa.

"Een game changer", volgens Davutoglu, die het plan de avond voor de top reeds had doorgenomen met de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Nederlandse premier Mark Rutte. Volgens de Turkse premier is het voorstel ingegeven door humanitaire overwegingen. "We willen geen mensen zien verdrinken in de Egeïsche zee. Vluchtelingen moeten op een veilige, wettelijke en gecontroleerde manier naar Europa kunnen reizen."

Daar stond wel wat tegenover: Turkije vroeg niet drie maar zes miljard aan noodhulp, wil dat haar burgers tegen juni visumvrij naar Europa kunnen reizen, en legde en passant ook nog de Turkse toetreding tot de EU op tafel.

"Dit kan het business model van de mensensmokkelaars doorbreken en het signaal geven dat het geen zin heeft om de oversteek naar Griekenland te wagen", erkende ook premier Charles Michel. Volgens de premier is het voorstel dan ook "een stap in de goede richting". Samen met de Navo-operatie en de versterking van de Europese buitengrenzen kan de deal volgens Michel deel van de oplossing zijn.

De Europese Commissie gaat er volgens Michel van uit dat het hele idee ook strookt met de Europese richtlijnen en de Conventie van Genève, omdat Griekenland Turkije als veilig land erkent en een heropnameakkoord met Ankara heeft. Het woord pushbacks is volgens de premier in de hele discussie niet gevallen.

Toch steekt Michel niet weg dat de deal met Turkije niet "aangenaam", "makkelijk" of "evident" is. "Maar we zijn veroordeeld tot samenwerking", stelde de eerste minister, die zich ervan bewust is dat er mogelijke andere smokkelroutes zullen opduiken. "Ik ben niet 100 procent zeker dat het gaat lukken, maar ik ben 100 procent zeker dat we nog meer miserie krijgen als we het niet doen."

Anderzijds betreurt Michel dat er met het uitstel tot 17 maart weerom kostbare tijd is verloren in de zoektocht naar een gemeenschappelijke oplossing voor de crisis. Bovendien bestaat het risico dat vluchtelingen van de komende dagen gebruik zullen maken om alsnog een ultieme poging te ondernemen om Griekenland te bereiken.

Landen als Hongarije en Slovakije toonden zich ook weer niet happig om vluchtelingen uit Turkije te hervestigen. "Er zijn landen die een Europese oplossing willen en er zijn landen die geen inspanning willen doen. Ik betreur deze visie van een Europa als Bancontact dat aangesproken wordt voor zijn eigen economische ontwikkeling, maar dat men verwerpt als er in ruil een inspanning moet gedaan worden".

Er kondigen zich in de aanloop naar de Europese top van 17 en 18 maart dan ook nog moeilijke onderhandelingen op meerdere fronten aan. Naast de hervestiging van Syrische vluchtelingen vragen de Turken, zoals gezegd, ook nog drie miljard euro extra voor de opvang en integratie van asielzoekers, de opening van nieuwe hoofdstukken in het toetredingsproces en een versnelde opheffing van de visumplicht voor Turkse onderdanen.

Vooralsnog beloven de Europese leiders in hun slotverklaring de reeds toegezegde enveloppe van drie miljard euro sneller uit te keren en bijkomende financiering te bekijken. Ook beloven ze werk te maken van de voorbereiding voor de opening van nieuwe hoofdstukken in de toetredingsonderhandelingen, maar Michel beklemtoonde opnieuw dat Turkije "zeer ver verwijderd is van het lidmaatschap".

Vier dagen voor de top snoerde de Turkse regering immers de mond van de grootste oppositiekrant Zaman. In de slotverklaring heet het enkel dat de Europese leiders met Davutoglu gepraat hebben over de situatie van de media, een passage die Michel als "onvoldoende" bestempelde. "De persvrijheid blijft een onaantastbaar principe dat we niet gaan uitverkopen", aldus de premier. Davutoglu zelf deed de inval bij Zaman af als een juridische kwestie.

Ten slotte maakten verscheidene leiders ook voorbehoud bij de Turkse vraag om de opheffing van de visumplicht voor Turkse onderdanen al in juni te beslechten. Michel wees erop dat het Turkse parlement nog negen wetteksten moet goedkeuren om aan de criteria te voldoen. Bovendien is de opheffing gekoppeld aan een Europees-Turks readmissieakkoord. "Eerst heropname, dan visaliberalisering."