Hoe bang moeten we zijn voor het zikavirus?
Is de situatie ernstig?
Dat de situatie ernstig is, dat spreekt. In het verleden nam de WHO drie maal deze beslissing om een pandemie uit te roepen, voor het eerst in 2009, toen de varkensgriep (N1H1, voor de kenners) de wereld veroverde. In 2014 gebeurde het nog eens, toen een polio-uitbraak tot veel gevallen van kinderverlamming leidde in het Midden-Oosten, Afrika en Azië. En nog dat zelfde jaar was er de ebola-epidemie.
Is er reden tot paniek?
De toestand is ernstig, maar niet hopeloos. Drie tot vier miljoen mensen dreigen besmet te raken, maar nee, er is geen reden tot paniek. Dat verzekert de WHO.
De meeste mensen die besmet raken met het zikavirus zullen daar helemaal geen gevolgen van ondervinden. Een op de vier of vijf besmette mensen ontwikkelt de symptomen: lichte koorts, huiduitslag, rode ogen, vermoeidheid, spierpijn of hoofdpijn. Meestal verdwijnen de nare gevolgen na maximaal een week. "Dit is ebola niet", nuanceerde de WHO voor al wie bovenmatige angst zou vertonen.
Waarom dan het etiket "pandemie"?
Omdat de situatie natuurlijk wel ernstig is. De epidemie breidt zich razendsnel uit, en zeker voor ongeboren baby's kunnen de gevolgen dramatisch zijn. Microcefalie - een te klein hoofdje en beschadigde hersenen - is een reëel risico. In Brazilië zouden sinds oktober 2015 al 4.000 gevallen daarvan zijn opgedoken. Zelfs als de moeder geen symptomen vertoont, kan ze het virus overdragen op haar baby.
Bovendien is er nog altijd geen vaccin beschikbaar.
Voor volwassenen is er ook een risico. Die kunnen het Guillain-Barrésyndroom ontwikkelen. Dat kan leiden tot niet of onvoldoende functioneren van spieren of (in uiterste en zeldzame gevallen) zelfs verlamming.
Ook weten we niet zo heel veel over het virus: het werd in 1947 in de jungle van Oeganda ontdekt, maar de eerste echt gedocumenteerde uitbarsting ervan gebeurde pas in 2007.
Hoe wordt het virus overgedragen?
Door de beet van een geïnfecteerde aedes-mug. Een vrouwelijke mug, want dat zijn de enige die prikken. Maar niet enkel die mug blijkbaar, ook mensen zouden elkaar onderling besmetten. Bijvoorbeeld via seksueel contact, al is dat nog helemaal niet zeker.
Welke landen zijn tot nog toe getroffen?
Het epicentrum is Brazilië, met anderhalf miljoen besmettingen, maar in Latijns-Amerika zijn ook Mexico, El Salvador, Guatemala, Honduras, Panama, Frans-Guyana, Guyana, Suriname, Venezuela, Colombia, Ecuador, Bolivia en Paraguay getroffen.
In de Caraïben gaat het om Barbados, de Dominicaanse Republiek, Guadeloupe, Haïti, de Maagdeneilanden, Martinique, Puerto Rico en Sint Maarten.
En ondertussen heeft het virus ook de Verenigde Staten bereikt. En in Oceanië ook al Fiji, Nieuw-Caledonië en Samoa. Via de Kaapverdische eilanden nadert het Afrika, en via de Malediven het Indische schiereiland en de rest van Azië. Ook in Thailand zijn al gevallen opgedoken.
De mug zelf kan zich maar vierhonderd meter ver verplaatsen, maar het zijn mensen/reizigers die het virus meenemen en globaal verspreiden.
Komt het virus ook naar Europa?
Er is nog wat discussie over welke muggen het virus kunnen overdragen en of die ook in het Europese klimaat kunnen overleven. Maar bepaalde subtypes van de Aedesmug kunnen wel degelijk een frisser klimaat aan, meldt de WHO. Onder experten bestaat er eigenlijk weinig twijfel over: weldra duikt het virus ook in Europa op, zeker in het warmere zuiden.
Hoe kun je je beschermen tegen zika?
Er is geen behandeling noch vaccin. Er zijn niet eens deugdelijke testen om een eventuele besmetting vast te stellen. Maar hoe dan ook: voorkomen is de boodschap. Muggennetten of muggenspray, beschermende kledij - het kan allemaal helpen. Ook opletten voor stilstaand water. En pas op: de geïnfecteerde muggen prikken net zo goed overdag als 's nachts.
Is het verstandig om af te reizen naar getroffen gebieden?
De WHO denkt dat een reisverbod niet nodig is. Maar in Latijns-Amerika wordt, zoals bekend, vrouwen wel aangeraden om een geplande zwangerschap uit te stellen.