Mohammed, aangehouden clown van Palestijnse circusschool

Op 14 december 2015 werd de 23-jarige Mohammed Abu Sakha van de bus geplukt aan een Israëlische checkpoint bij Nabloes. Abu Sakha (er zijn zoveel Mohammeds dat hij van kindsbeen af met zijn familienaam aangesproken wordt) was op de terugweg naar de circusschool in Birzeit bij Ramallah na een bezoek aan zijn ouders in het noorden van de Westelijke Jordaanoever. Hij werd in de boeien geslagen en vervolgens geblinddoekt afgevoerd. De reden voor zijn arrestatie luidt officieel dat hij een gevaar betekende voor de nationale veiligheid van Israël. Abu Sakha is een clown.

Hij begon zijn parcours aan de Palestijnse circusschool in 2008. In 2012 kon hij er na een aantal cursussen ook les geven. Abu Sakha is enorm geliefd bij alle 300 leerlingen van de school, bij de andere lesgevers, bij de directie en bij het personeel.

De realiteit van de Israëlische bezetting is er altijd en overal aanwezig. "Elke leerling en trainer heeft zijn of haar verhaal", zegt Nayef, de hoofdtrainer en tevens pedagogisch verantwoordelijke van de school. "Wij worden dagelijks op een of andere manier geconfronteerd met de bezetting. Leerlingen worden aangehouden, geraken gewond of worden doodgeschoten tijdens rellen of tijdens Israëlische invallen op de Westelijke Jordaanoever."

Maar niet alleen de leerlingen van de circusschool worden rechtstreeks getroffen, ook hun familieleden, vrienden, buren of kennissen. In zo’n klimaat zou je verwachten dat het nieuws van Abu Sakha’s arrestatie als "normaal" wordt beschouwd, maar niets is minder waar. "Wij waren in shock", zegt de Vlaamse Jessika Devlieghere, die in 2006 samen met haar huidige partner Shadi Zmorrod, de school oprichtte.

"Wij verwachten eerder te horen dat iemand van onze mensen gewond is geraakt of gedood tijdens rellen dan dat we te horen krijgen dat iemand van ons team administratief aangehouden wordt. Dat betekent dat je iets heel ergs gedaan hebt, dat je een misdaad begaan hebt en dat je vervolgens opgesloten wordt omdat je een gevaar betekent voor de samenleving. Maar gewoon ademen, bewegen, denken, een eigen mening hebben is al een zwaar misdrijf. Bovendien lijkt de enige uitweg uit administratieve aanhouding, een hoge som geld betalen of in hongerstaking gaan", aldus nog Jessika.

Abu Sakha werd in 2011 al eens gearresteerd. Hij was toen 17. "Hij woonde nog in Jenin, niet in Ramallah en was nog een leerling. Hij werd beschuldigd van het gooien van stenen naar een Israëlische jeep toen hij 12 was", vertelt Nayef me. "Hij heeft een maand vastgezeten en heeft 2.500 Israëlische Schekel moeten betalen om vrij te komen."

Ik vraag hem hoe Abu Sakha die eerste arrestatie ervaren heeft. "Hij heeft twee weken van de vier doorgebracht in isolement. Ze vroegen hem wat hij zoal deed. Abu Sakha vertelde hen dat hij zijn vader hielp in de zaak en dat hij een circusartiest was. Ze hebben hem pijn gedaan ook en hem gezegd dat hij nooit nog circus zou kunnen doen als hij vrijkwam."

Vijf jaar later zit Abu Sakha opnieuw in de Israëlische gevangenis. Niemand lijkt echt te weten waarom. "We kunnen allerlei redenen bedenken", zegt Jessika, "maar uiteindelijk is het allemaal pure speculatie." Het dossier is geheim. Abu Sakha wordt voortdurend verplaatst van de ene gevangenis naar de andere. Zijn familie heeft geen contact met hem. "Wij proberen de draad hier terug op te pikken, maar de afgelopen weken werden volledig gedomineerd door de arrestatie van Abu Sakha", vertelt Jessika mij in de circusschool. "Hij had een workshop op stapel staan, zou zich nog verder ontplooien als trainer voor kinderen met een beperking."

Abu Sakha is bijzonder goed met kinderen die een beetje "anders" zijn. Een van zijn leerlingen is Mohammed Barghouti, een jongetje van 9 met hersenverlamming. "Overal waar Abu Sakha ging, was Mohammed ook. Hij droeg hem op zijn rug, nam hem overal mee naartoe", aldus Jessika. "Hij heeft speciale toestellen ontworpen, afgestemd op de noden van Mohammed om beter met hem te kunnen werken", voegt Nayef er nog aan toe. "Veel van die dingen deed hij in zijn vrije tijd. Hij is een bijzonder toegewijd iemand. Een heel schattige en lieve kerel."

De reacties na zijn arrestatie waren overweldigend, maar soms ook verrassend. Er kwam een petitie #freeabusakha, die ondertussen al ondertekend is door meer dan 11.500 mensen en een schrijfactie van Amnesty International, maar er waren ook mensen die opperden dat Abu Sakha toch wel iets op zijn kerfstok moest hebben. Waarom word je anders onder administratieve aanhouding geplaatst?

Administratieve aanhouding wordt opgelegd door een Israëlische militaire rechtbank voor een duur van minimum zes maanden. Die periode kan evenwel verlengd worden, opnieuw zonder aanklacht en zonder proces. De advocaat krijgt geen inzage in het geheime dossier, waardoor het bijzonder moeilijk, zo niet onmogelijk wordt om een verdediging uit te bouwen.

Volgens cijfers van de Palestijnse ngo Addameer worden er op dit moment meer dan 600 Palestijnen administratief vastgehouden. Het is voor het Israëlische leger een standaardprocedure geworden om jonge Palestijnen uit de samenleving te plukken, terwijl het hier eigenlijk om een uitzonderingsmaatregel zou moeten gaan.

De circusschool heeft zwaar te lijden onder de arrestatie van Abu Sakha. De honderden leerlingen die op hem rekenen, weten niet hoe ze hiermee moeten omgaan. "Wij proberen in de circusschool een ruimte te creëren waar ze zich echt vrij voelen, want Palestina is geen vrij land", zegt Nayef, de hoofdtrainer.
Met het verdwijnen van hun geliefde trainer staat de bezetting ook brutaal aan de voordeur van hun nieuw gewonnen ‘vrije’ ruimte.

"De school wil de negatieve energie die heel wat Palestijnse kinderen op de Westelijke Jordaanoever ervaren, omzetten in positieve energie", aldus Nayef. "We willen met onze circustechnieken ervoor zorgen dat de kinderen niet gearresteerd of gedood worden. Wij willen hen er zeker niet van weerhouden om in opstand te komen tegen de bezetting. Maar er is een andere manier, een geweldloze manier, omdat je het recht hebt om te leven, te studeren, te bewegen. Als je een Israëlische legerjeep ziet, gooi dan niet met stenen, maar neem je diabolo en speel ermee. Vergeet de soldaten. Geef hen niet wat ze willen, want zij willen dat je stenen gooit."

Ik vraag hoe de kinderen hierop reageren. "Ik kan de reactie van de kinderen afleiden uit hun gedrag", zegt Nayef. "En ik kan je verzekeren dat er iets veranderd is in hun gedrag. Ook hun ouders stellen dat vast, want ze gaan zich op den duur niet alleen anders gedragen binnen de circusschool tijdens de lessen, maar ook thuis en op school."

"De Palestijnse circusschool is niet zomaar een school waar je allerlei rare bekken leert trekken en waar dieren worden getoond die trucjes opvoeren. Wij vertellen het verhaal van het Palestijnse volk, een verhaal dat heel dicht bij de mensen ligt", stelt Jessika Devlieghere.

In de shows is iedereen betrokken partij. De uitvoerders en het publiek. Dat is het geheim achter het succes van de school. De school staat middenin de Palestijnse samenleving en kan dus niet om alle obstakels heen.

In de Palestijnse circusschool hopen ze dat het goed komt. Abu Sakha is namelijk niet alleen een clown, maar ook een koorddanser. Al is het dit keer een wel heel erg slappe koord waar hij moet op balanceren.