Turks-Russisch conflict dreigt anti-IS-front te verstoren
De laatste keer dat een NAVO-lidstaat een Russisch vliegtuig neerschoot was in november 1952, in volle Koreaanse Oorlog. Boven de Japanse Zee schoot een Amerikaanse F-9 Panther (foto) toen vier Russische MiG-15's uit de lucht omdat een VS-vloot zich bedreigd voelde.
Dinsdagochtend hebben Turkse F-16's dan een Russische Su-24 of Soechoj neergeschoten met een raket bij de Turks-Syrische grens. Volgens Ankara was dat vliegtuig het Turkse luchtruim binnengedrongen en had het meerdere waarschuwingen om te vertrekken, genegeerd. Rusland ontkent dat, houdt vol dat het toestel in Syrisch luchtruim vloog en zegt dat Turkije doelbewust uit was op een provocatie.
Nu waren er eerder al incidenten tussen Turkse en Russische vliegtuigen langs de Syrische grens. Op de kaart zou het Russische vliegtuig over een smalle Turkse uitstulping in Syrisch gebied gevlogen zijn langs de erg grillige grens.
Nog een feit: de Su-24 zou maar even boven Turks gebied gevlogen hebben en zou boven Syrisch grondgebied geraakt zijn door een raket en is daarna neergestort in Syrië, waar één van de piloten door Syrisch-Turkmeense rebellen gedood zou zijn. De andere piloot kon door commando's van het Syrische leger van Bashar al-Assad gered worden.
Op de breuklijn tussen Turkije en Assad
De plaats en omstandigheden van het incident verdienen ook meer aandacht. Zo nam het Russische toestel deel aan bombardementen om een offensief van het Syrische regeringsleger dat door Moskou gesteund wordt, bij te staan.
Dat offensief is echter niet gericht tegen terreurgroepen zoals IS of het aan Al Qaeda gelieerde Nusrat-front, maar wel tegen een groep rebellen van Turkmeense afkomst die logistiek ondersteund worden door buurland Turkije. Ankara had overigens eerder de Russen gewaarschuwd om die groep niet langer aan te vallen. Bovendien vond het neerschieten plaats bij Hatay, een provincie met een Arabische minderheid die Turkije pas in de jaren 20 kon inpalmen.
Turkije blijft overigens erg verwikkeld in het buurland Syrië en is daar een hevig tegenstander van het regime van Assad. Rusland wil met zijn inmenging net vermijden dat bondgenoot Assad in het Midden-Oosten ten val zou komen. Voeg daarbij de Turkmeense dimensie in de regio en u begrijpt dat de kloof tussen Ankara en Moskou erg breed is.
De timing is erg ongelukkig
Nu beschuldigt Moskou er Turkije al langer van dat het niet enkel de Syrische rebellen, maar ook de terreurgroep IS in Syrië steunt. Het Kremlin laat verstaan dat Turkije met het neerschieten van de Soechoj een bewuste provocatie heeft uitgevoerd om zich in de heisa van de steun van de NAVO te verzekeren.
Nu moet de NAVO een lidstaat militair bijstaan als die wordt aangevallen, maar niet als die zelf een conflict uitlokt of tot de aanval overgaat. De alliantie schaart zich eensgezind achter het standpunt dat het Turkse luchtruim en grondgebied niet geschonden mogen worden, maar heeft zich in het huidige conflict toch vrij terughoudend opgesteld, ook al omdat het Russische toestel werd neergehaald toen het boven Syrië vloog.
De timing van het neerschieten is immers zeer ongelukkig. Na het neerstorten van een Russisch passagiersvliegtuig eerder in de Egyptische Sinaï en de terreurgolf in Parijs en Brussel leken het Westen en Rusland de onderlinge conflicten even opzij te zetten om samen ten strijde te trekken tegen IS. Het Soechoj-incident lijkt dan ook iets te toevallig om niet te doen vermoeden dat iemand dat front tegen IS liever niet tot stand zag komen.
Hoe dan ook kunnen de Russen nu niet anders dan hevig te keer gaan, maar ze viseren daarbij erg opvallend enkel Turkije en niet de NAVO in haar geheel. Het bezoek van de Franse president François Hollande aan Moskou vrijdagavond heeft duidelijk het vizier opnieuw naar IS en Al Qaeda gericht. Want of we het nu graag hebben of niet, we zijn allemaal -het Westen, de Arabische wereld én Rusland- in oorlog met IS en de jihadisten. Of twijfelt u daar nog aan?
De Su-24 dateert uit de jaren 70
De Soechoj-24 die door Turkije is neergehaald, werd in 1975 in dienst genomen door de Sovjet-Unie. De productie werd in 1993 stopgezet, maar het toestel wordt nog gebruikt door Rusland, Oekraïne, Kazachstan, maar ook in Syrië, Iran, Algerije en Soedan.
De Su-24 is een supersonisch bombardementsvliegtuig met twee motoren en twee piloten die naast elkaar zitten. Het toestel is wat verouderd en zou geleidelijk vervangen worden door de veel modernere Su-34.