Vatileaks 2: verduistering, vriendjespolitiek en een verleidelijke consulente

In 2012 werd het Vaticaan getroffen door "Vatileaks", een verhaal over vriendjespolitiek, corruptie en onderlinge strijd binnen de Curie onder de vorige paus, Benedictus XVI. De onthullingen waren gebaseerd op door de butler van Benedictus gestolen documenten.

Nu zit de Heilige Stoel met een nieuw schandaal, en opnieuw zijn er geheime documenten die openbaar werden gemaakt in het spel. Dit keer zijn het een Spaanse prelaat, Lucio Angel Vallejo Balda, en een "verleidelijke" externe consulente, Francesca Chaouqui (kleine foto), die vertrouwelijke documenten gelekt zouden hebben. Beiden zijn dan ook eerder deze week aangehouden, Chaouqui is intussen vrijgelaten omdat ze goed meewerkt met de politie.

De lekken liggen aan de basis van twee boeken die morgen verschijnen, "Avaricia" (Hebzucht) van Emiliano Fittipaldi van het linkse weekblad "L'Espresso", en "Via Crucis" (De kruisweg) van Gianluigi Nuzzi van de tv-groep Mediaset. Die laatste schreef in 2012 al een boek over Vatileaks.

De beide boeken schetsen een weinig fraai beeld van het reilen en zeilen in het Vaticaan, met fondsen die gebruikt worden voor andere doeleinden dan waarvoor ze bedoeld waren, leden van de Curie die met hand en tand hun privileges verdedigen tegen de hervormingen van paus Franciscus, een totaal gebrek aan transparantie, gaten in het budget, en een ongecontroleerde toename van het aantal werknemers en van de uitgaven.

Nuzzi klaagt in "Via Crucis" het afwenden aan van geld, dat bedoeld is voor de armen, om administratieve tekorten op te vullen en ook de luxueuze levensstijl van een aantal kardinalen neemt hij op de korrel.

Nuzzi schrijft, op basis van de gelekte informatie, dat het beheer van de Sint-Pieterspenning - een vrijwillige jaarlijkse gift van de gelovigen voor liefdadige werken- "een raadsel is omhuld met de meest ondoordringbare geheimhouding". Volgens zijn collega Emiliano Fittipaldi zou er 400 miljoen euro uit het fonds van de Sint-Pieterspenning gehaald zijn en gebruikt voor de uitgaven van de Curie, de pauselijke regering en administratie.

Nuzzi heeft het voorts over "verliezen te wijten aan verschillen in de inventarissen", met een tekort van 700.000 euro bij de supermarkt van het Vaticaan, en van 300.000 euro in de apotheek. Contracten voor onderhoud en renovatie werden toegewezen aan opgedreven prijzen, het vastgoed van het Vaticaan zou zeven keer meer waard zijn dan wat er in de boeken staat, en het pensioenfonds van het stadsstaatje staat op instorten, zo schrijft hij. 

In het boek staat ook de transcriptie van een opname van de paus tijdens een ontmoeting in juli 2013, een opname die in het geheim gemaakt is door iemand in de kamer. Franciscus beklaagt zich bij hoge verantwoordelijken van het Vaticaan over de duistere financiën.  "We moeten de financiën van de Heilige Stoel duidelijker en meer doorzichtig maken", zei hij. "H-e-l-d-e-r-h-e-i-d. Dat is wat gedaan wordt in de meest eenvoudige maatschappijen, en ook wij moeten dat doen." Hij voegde er nog aan toe: "Het is niet overdreven te zeggen dat de meeste van onze kosten totaal uit de hand lopen." Daarbij haalde hij een stijging met 30 procent aan van het aantal werknemers in vijf jaar tijd.

In "Avarizia" geeft Emiliano Fittipaldi het voorbeeld van een andere afwending van fondsen: uit een stichting die afhangt van het katholieke ziekenhuis Bambino Gesu (kindje Jezus) werd zo'n 200.000 euro gehaald om de renovatie te betalen van het appartement van kardinaal Tarcisio Bertone, de gewezen nummer twee van het Vaticaan.

Het appartement van de kardinaal is zo'n 700 vierkante meter groot, en op die luxueuze levensstijl hebben beide auteurs ook kritiek.

Kardinaal Bertone heeft volgens Fittipaldi ook een helikoptervlucht gemaakt naar Basilicate, in het zuiden van Italië, in het kader van een liefdadigheidsoperatie voor dezelfde stichting. Kostprijs, volgens Fittipaldi, 23.800 euro.

Fittipaldi hekelt ook het "tariefsysteem" bij de zalig- en heiligverklaringen, en hij noemt de benoeming an de Australische kardinaal George Pell aan het hoofd van het nieuwe secretariaat voor Economie een "ernstige vergissing".

De twee boeken zijn hoogstwaarschijnlijk gebaseerd op documenten die gelekt zijn door de Spaanse prelaat Lucio Angel Vallejo Balda en een onafhankelijke consulente, Francesca Chaouqui, die beiden aangehouden zijn wegens de lekken.

Balda is lid van de Priestly Society of the Holy Cross, de vereniging van priesters van de conservatieve Opus dei-prelatuur, en ook  Chaouqui, een 33-jarige Italiaanse van Marokkaanse afkomst, staat dicht bij Opus dei. Chaouqui had een verleden als consulente bij verschillende auditkantoren en communicatiebedrijven. 

Het was Balda die haar in 2013 voorstelde als lid van de commissie van acht experten, COSEA, die Franciscus opgericht had om oplossingen te vinden voor het slechte economische functioneren van de Heilige Stoel. Het mandaat van COSEA liet de leden toe om overal onderzoek te doen, en in alle kantjes en hoekjes van alle administraties van het Vaticaan te kijken. 

Francesca Chaouqui was het jongste en het enige vrouwelijke lid van COSEA, en ze werd omschreven als "verleidelijk en loslippig". Al snel viel haar actieve aanwezigheid op sociale media op, en in het discrete wereldje van het Vaticaan werd dat niet goed ontvangen. Zo verschenen er "gedurfde" (naar Vaticaanse maatstaven) foto's van haar en haar man, maar vooral enkele tweets vielen slecht.

Zo was er een tweet waarin ze kardinaal Tarcisio Bertone, de toenmalige staatssecretaris van Benedictus XVI, beschuldigde van corruptie, en een andere tweet zei dat Benedictus bloedkanker had.

Dat alles speelde zich af in volle "Vatileaks", waarin de butler van Benedictus toegegeven had dat hij geheime documenten gegeven had aan de pers, en het feit dat Chaouqui Gianluigi Nuzzi kende, de journalist die toen op basis van de gelekte documenten "Sua Santita" (Zijne heiligheid) geschreven had, maakte dat het wantrouwen tegenover haar niet verminderde.

In 2013/2014 was er sprake over een "vrouwelijke klikspaan" in het Vaticaan, want men ging er van uit dat de butler van de paus, de centrale figuur in Vatileaks, niet alleen al de documenten kon gelekt hebben.

Er was geen enkel bewijs dat Francesca het lek was, en ze heeft ook ontkend dat de tweets van haar afkomstig waren. Ook nu ontkent ze dat zij gelekt heeft en schuift ze alle schuld op de Spaanse prelaat Balda.

Volgens Gianluigi Nuzzi hebben zijn anonieme bronnen het doel gehad om "de paus te helpen". Het Vaticaan heeft daarop gereageerd door te zeggen dat dit "absoluut geen manier is om de missie van de paus te helpen." "Deze publicaties dragen op geen enkele wijze bij tot het vaststellen van de duidelijkheid en de waarheid, maar ze veroorzaken eerder verwarring en ze leiden tot gedeeltelijke en tendentieuze interpretaties."

Voorts zegt het Vaticaan dat de onthullingen in de boeken gedateerd zijn, en dat ze betrekking hebben op zaken die intussen al afgehandeld zijn en waarvoor een oplossing is gevonden. 

Het Vaticaan beschuldigde de twee journalisten ervan dat ze met hun boeken willen profiteren van het ontvangen van gestolen documenten, wat een "ernstige illegale daad" is.

De journalisten zeggen dat ze enkel hun werk doen, en Fittipaldi voegde eraan toe dat hij kan begrijpen dat het Vaticaan verontrust is. "Een dergelijke onthulling kan alarmerend zijn omdat ze de afstand toont tussen de standpunten voor de armen van de paus en het functioneren van de "Vaticaanse machine". De Kerk is in geen enkel opzicht arm. De hervorming gaat zeer traag, Franciscus heeft in een jaar niet alles kunnen oplossen."

Financiële onderzoekers van het Vaticaan denken intussen dat een onderdeel van de Heilige Stoel dat vastgoed en investeringen beheert, in het verleden gebruikt is om geld wit te wassen, voor handel met voorkennis en manipulatie van de markt. Dat staat in een intern rapport dat het persagentschap Reuters heeft kunnen inkijken. 

Het gaat om  APSA, de Amministrazione del Patrimonio della Sede Apostolica, die onder meer de investeringen beheert. Een buitenstaander, de voorzitter van de familiebank Banca Finnat Euroamerica, Giampietro Nattino, heeft van 2000 tot 2011 gebruikt gemaakt van een eigen portfolio, portfolio 339, bij APSA, die bestond uit vier rekeningen. Nochtans staat er in de regels van APSA dat het alleen "op uitzonderlijke basis" transacties kan uitvoeren voor derden, en uitsluitend met de toelating van de kardinaal die de leiding heeft.

Er wordt melding gemaakt van de "dubieuze oorsprong en eindbestemming van de fondsen in portfolio 339" en het account zou ook gebruikt zijn om aandelen te kopen, voor die beschikbaar waren voor andere investeerders, wat neerkomt op voorkennis.

De informatie in het vertrouwelijke rapport, dat 33 bladzijden omvat, is overgemaakt aan Italiaanse en Zwitserse onderzoekers omdat een aantal activiteiten die verband houden met portfolio 339, plaats gevonden hebben in die landen.

APSA kwam in juni 2013 in het nieuws met de arrestatie van monseigneur Nunzio Scarano, die er 22 jaar de belangrijkste accountant was. Hij staat terecht in twee zaken, en wordt beschuldigd van samenzwering om 20 miljoen euro cash te smokkelen van Italië naar Zwitserland om vrienden te helpen belastingen te ontduiken, en hij wordt daarnaast ervan beschuldigd dat hij de bank van het Vaticaan gebruikt zou hebben om geld wit te wassen.Scarano ontkent alles.