Waarom worden schuldigen van MH17-ramp niet genoemd?

In het onderzoek is er al één feit duidelijk: namelijk dat er geen eensgezindheid is over de ramp met vlucht MH17 en dat die kwestie wellicht nog lang een struikelblok zal blijven tussen de betrokken landen.

Volgens internationale regels moet het onderzoek naar een luchtvaartincident worden gevoerd door het land waar dat plaatsvond, in casu dus Oekraïne. Dat land had echter geen controle over het oosten waar MH17 is neergestort, en Kiev had het onderzoek meteen overgedragen aan de Dutch Safety Board (DSB) in Nederland.

De reden daarvoor was dat de meeste slachtoffers (193 van de 298) Nederlanders waren en de vlucht vanuit Amsterdam vertrokken was richting Kuala Lumpur. De DSB kreeg bij het onderzoek de hulp van experten uit Maleisië (land van het vliegtuig), Oekraïne, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Rusland.

Er was evenwel een afspraak dat er geen schuldigen zouden worden aangewezen, enkel de omstandigheden van het incident, de gevolgen voor de inzittenden en de burgerluchtvaart. Indirect is dat wel gebeurd, namelijk "de raket van Russische makelij kwam uit rebellengebied". Eerder was een VN-resolutie over de oprichting van een speciale rechtbank over MH17 gestuit door een Russische veto in de VN-Veiligheidsraad.

De DSB begrijpt ook niet waarom het luchtruim boven een oorlogszone in Oekraïne niet was gesloten voor de burgerluchtvaart. Dat was enkel het geval tot een hoogte van 9.754 meter en MH17 vloog daar ruim boven op ongeveer 10.058 meter, min of meer de normale hoogte voor passagiersvliegtuigen.

Op dag van de ramp vlogen overigens niet minder dan 160 passagiersvliegtuigen van verschillende maatschappijen boven dat gebied. Overigens vliegen passagiersvliegtuigen erg vaak boven conflictzones zoals onder meer Afghanistan, ook al omdat vluchten over en naar het Midden-Oosten vaak moeilijk anders kunnen. Door de grote hoogte wordt daar niet vaak gevreesd voor aanvallen, maar luchtdoelsystemen zoals de Russische Boek kunnen een doelwit raken tot een hoogte van 14.000 meter.

Gisteren heeft de Europese luchtvaartorganisatie EASA overigens gewaarschuwd voor de risico's voor lijnvliegtuigen die over Irak, Iran en de Kaspische Zee vliegen. Kort tevoren had Rusland vanop schepen in die zee kruisraketten afgevuurd die door dat luchtruim naar Syrië vliegen. 

Hoe dan ook blijven het Westen en Rusland het grondig oneens over het incident. Al meteen na de ramp beweerde de geheime diensten op basis van onderschepte radioberichten dat pro-Russische rebellen in Oekraïne toegaven dat ze een passagierstoestel hadden neergehaald. Dat was ook te lezen op de sociale media van rebellen.

De rebellen zelf beweerden daarna dat er een Oekraïens gevechtsvliegtuig binnen schootsafstand van vlucht MH17 vloog en dat dat toestel mogelijk het vliegtuig heeft neergehaald. Het eindverslag van de DSB spreekt dat echter tegen.

Rusland heeft vandaag overigens meteen het verslag van de DSB afgewezen als "eenzijdig en politiek gemotiveerd". 

Het eindverslag van de DSB stelt duidelijk dat het Maleisische vliegtuig werd neergehaald door de "ontploffing van een 9N314M-type explosief op een raket 9M38 die gelanceerd werd door een raketsysteem van het type Boek (Бук)". Die met een radar geleide raket heeft een "shrapnel"-kop die in de buurt van het doelwit ontploft en dat zo uit de lucht haalt.

Dat type werd tot 1986 in de voormalige Sovjet-Unie geproduceerd. Bij het opbreken van die staat in 1991 werden de wapens van het Sovjetleger verspreid over de voormalige lidstaten. Het Russische leger zegt dat het dat verouderde type wapen sinds 2011 -dus voor de ramp- niet meer in gebruik heeft en ontkent ook dat het dat Boek-systeem geleverd zou hebben aan de rebellen in het buurland.

Moskou stelt ook dat Oekraïne die raketten nog wel heeft. Dat sluit evenwel niet uit dat die tuigen in handen van de rebellen zijn gevallen, die vaak gebruik maken van buitgemaakt wapentuig. Het explosief werd geïdentificeerd op basis van fragmenten in resten van de cockpit en verf. Een journalist van het persbureau AP heeft op de bewuste dag vorig jaar overigens een groep rebellen gezien met een dergelijk Boek-systeem in een dorp in de buurt van de ramp. Onder meer Syrië, Vietnam, Noord-Korea en India hebben dergelijke Boek-systemen in dienst;

Het eindverslag van de DSB geeft ook een -zij het erg brede- aanduiding van het gebied van waaruit de luchtdoelraket zou zijn gelanceerd. Dat werd vastgesteld op basis van de impact van de ontploffing en de schade aan het Maleisische vliegtuig.

De DSB heeft een gebied van 320 vierkante kilometer afgebakend van waaruit die raket zou kunnen gelanceerd zijn en hier komt de indirect de "smoking gun". Wanneer dat lanceergebied vergeleken wordt met de kaarten van de frontlijn van die rampzalige dag, blijkt dat dat hele gebied op dat moment in handen was van pro-Russische rebellen.

Indirect wijst het DSB-rapport dus die rebellen aan als schuldigen en dat zou dan samenvallen met onderschepte radioberichten en beweringen van rebellen op sociale media. De Nederlandse premier Mark Rutte heeft Rusland nu opgeroepen om de daders mee op te sporen, maar Moskou doet het rapport af als "eenzijdig".