Portugezen staan voor moeilijke keuze in het stemhokje

Als we de opiniepeilingen mogen geloven, gaan de centrumrechtse partijen (sociaal-democraten en centrum-democraten) de verkiezingen opnieuw winnen, maar ditmaal zou het resultaat net niet voldoende zijn voor een meerderheid in het parlement. Ondanks de belofte van premier Pedro Passos Coelho (foto) dat "de zware jaren" achter de rug zijn, plaatsen veel kiezers vraagtekens bij zijn woorden.

Gedurende zijn regeringsperiode heeft het merendeel van de Portugezen diep in het stof moeten bijten door het draconisch besparingsbeleid. Dit leidde tot flinke salaris- en pensioenverlagingen, belastingverhogingen, een flinke toename van de werkloosheid en het gedwongen vertrek van een half miljoen landgenoten naar het buitenland.

Passos Coelho had echter weinig keus toen hij in 2011 het overnam van de socialist José Socrates. Door het financieel wanbeleid van de socialisten hadden de financiële markten het vertrouwen in Portugal opgezegd. Het land kon zich niet langer tegen een aanvaardbare rente financieren. Er moest een beroep worden gedaan op internationale geldschieters (lees: trojka).

In ruil voor een noodkrediet van 78 miljard euro, werd Portugal gedwongen een streng besparings- en hervormingsprogramma te implementeren. De gevolgen logen er niet om. De ene draconische maatregel volgde na de andere.

Toch lukte het Portugal in mei vorig jaar het programma van de trojka met succes af te ronden. Het begrotingstekort werd tot een aanvaardbaar niveau teruggebracht en het vertrouwen van de financiële markten keerde terug. Ook daalde de werkloosheid en ging de economie weer groeien.

Het opkrabbelen uit de malaise ging niet zonder slag of stoot. De zware offers die de Portugezen de afgelopen 4 jaar hebben opgebracht, lieten diepe sporen na. Met de verkiezingen in het vooruitzicht leek daarmee voor de socialisten het perfecte scenario te zijn uitgestippeld om weer een gooi naar de macht te doen.

Tot twee weken geleden had de socialistische partij een lichte voorsprong in de peilingen. Reden genoeg voor de aanhangers van António Costa (foto), hun leider, om op verkiezingsbijeenkomsten al te roepen om “de nieuwe premier van Portugal”.

De socialisten hadden de wind in de zeilen. De beloften dat ze de salarissen en pensioenen zouden verhogen en belastingen verlagen, hadden het gewenste effect op de Portugese kiezer.

Toen kwam de ommekeer! In het laatste grote tv-debat tussen António Costa en premier Passos Coelho ging de socialistische leider zwaar in de fout. Hij liet weten dat zijn partij al op voorhand tegen de begroting zou stemmen van een nieuwe niet-socialistische regering.

De commentaren in de pers waren vernietigend. Zijn houding werd "onverantwoord" en "kleinzielig" genoemd. Blijkbaar vond de Portugese kiezer dat ook, want in de daaropvolgende opiniepeilingen stond niet langer zijn partij maar de centrumrechtse coalitie op voorsprong. En die voorsprong is de coalitie niet meer kwijtgeraakt.

Met zijn belangrijkste rivaal in de problemen heeft premier Passos Coelho weinig te vrezen van de andere partijen. In tegenstelling tot Griekenland en Spanje waar radicaal-linkse partijen als Syriza en Podemos een wezenlijke politieke rol spelen, zijn de anti-Europa partijen Bloco de Esquerda, de communistische CDU en andere linkse partijen niet meer dan figuranten op het Portugese politieke toneel.

De kans dat ze hun rol van figuranten overstijgen, is klein. Ieder Portugees heeft nog op zijn netvlies de beelden van wanhopige Grieken in de rij voor de geldautomaat na de mislukte onderhandelingen tussen de Syriza-regering en kredietverleners in Brussel.

Ondanks de voorspelde overwinning voor de centrumrechtse coalitie, wordt het niet makkelijk om een nieuwe stabiele regering te vormen. In het geval van een minderheidsregering worden de problemen alleen maar groter, aangezien het nagenoeg onmogelijk wordt om verdere besparingen en hervormingen goedgekeurd te krijgen.

Het is dus best mogelijk dat ook de Portugezen, net als de Grieken, al na één jaar weer naar de stembus moeten gaan.