"Op lange termijn lost grenzen sluiten weinig op"

Het Verdrag van Schengen dateert uit 1985 en garandeert het vrij verkeer van personen in de 22 EU-lidstaten die zich erbij hebben aangesloten, plus IJsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein. Bij bijzondere omstandigheden kan een land zich tijdelijk onttrekken aan het verdrag: in eerste instantie voor maximaal 30 dagen, telkens verlengbaar met 30 dagen.

De grenzen sluiten: wat betekent dat eigenlijk? "Een land dat zijn grenzen sluit, gaat systematisch controles uitvoeren aan de grensovergangen", legt Hendrik Vos uit, hoogleraar Europese politiek aan de UGent. Voor een langere periode is zo'n maatregel moeilijk. "Je botst op problemen, want wie echt wil binnenraken, steekt wel de grens over via een donker bos of via een bergpas." Via een punt dus waar grenscontroles moeilijk zijn.

Is het praktisch uitvoerbaar en heeft het gevolgen voor u en mij? "Je moet daarvoor mensen ter beschikking stellen", zegt Vos. "Als je zoiets goed wil doen, moet je het grondig doen. Illegale vluchtelingen kunnen zich verstoppen in de lading van een vrachtwagen of in de koffer van een personenwagen. Dat betekent dat je alles moet gaan controleren, ook vakantiegangers. In dat geval gaan ook wij er de gevolgen van ondervinden."

Haalt de grenzen sluiten iets uit? "Alles is haalbaar als je er een prioriteit van maakt", zegt Vos. "Hongarije wil zelfs het leger inzetten om de grenzen te bewaken, maar zet ook gevangenen in om een prikkeldraadversperring op te richten aan de grens met Servië. Of het allemaal veel zal uithalen, is een andere zaak. Denk maar aan de negatieve gevolgen voor het goederentransport en het bedrijfsleven."

Wat moet/zal de Europese Unie nu beslissen? "Ik acht het weinig waarschijnlijk dat de ministers van Binnenlandse Zaken en de excellenties bevoegd voor Asiel en Migratie eruit raken", denkt Hendrik Vos. "In theorie kunnen ze vandaag meerderheid tegen minderheid een beslissing nemen over de quota in het spreidingsplan van Commissievoorzitter Juncker, maar iedereen voelt aan dat dit niet kán."

"De mogelijkheid van een of ander deelakkoord sluit ik niet uit, waarop Europees president Tusk onder druk zal komen te staan om een Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders bijeen te roepen. Daar heb je meer kans op een totaalaanpak bij consensus omdat alles daar aan alles kan worden gekoppeld: grensbeleid, opvang van vluchtelingen, steun aan landen vlak bij de conflictzone, ... Dat zal wellicht veel gemakkelijker zijn."