De verwoesting van Hiroshima en Nagasaki

De atoomaanvallen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki 72 jaar geleden vormden een grimmig sluitstuk van een van de wreedste oorlogen ooit. De gruwel was dermate groot dat er nooit nog een atoombom tegen mensen werd gebruikt en de uitdaging is om dat zo te houden.
AP2013

Toen de eerste test met een atoombom op 16 juli 1945 een feit was, had nazi-Duitsland al gecapituleerd. Het gevaar van een kernaanval van Duitsland op de VS was dus geweken. De VS had de race naar "de bom" gewonnen.

Onder leiding van Leó Szilárd -wiens onderzoek cruciaal was voor de ontwikkeling van de atoombom- richtten 70 deelnemers aan dat onderzoek een petitie aan de nieuwe VS-president Harry Truman om de atoombom niet te gebruiken, ook niet tegen Japan, waarmee Amerika nog altijd in een bloedige oorlog verwikkeld was.

Op de Conferentie van Potsdam in juli 1945 hadden de VS, Groot-Brittannië en de Sovjet-Unie de onvoorwaardelijke capitulatie van Japan geëist. Tokio ging daar echter niet op in, al was toen al duidelijk dat de oorlog voor Japan verloren was. 

Naarmate de VS oprukte richting Japan, werd de oorlog heviger en de Japanse regering hoopte de VS met hevige verliezen tot gunstiger voorwaarden voor het einde van de oorlog te dwingen. Concreet hoopte Tokio op het behoud van de keizer, zij het in een symbolische rol. Op het eiland Iwo Jima verloor de VS meer dan 6.800 militairen, bij de verovering van Okinawa kwamen 12.000 Amerikanen om.

De invasie van de Japanse eilanden Kyushu en Honshu kon de VS naar schatting tot een half miljoen soldaten kosten. Die schatting telde mee bij de beslissing om dan toch atoombommen in te zetten.

Er was nog een ander argument: tot nu toe was de Sovjet-Unie buiten de oorlog tegen Japan gebleven. Nu de overwinning naderbij kwam, was de VS niet van plan om de bezetting van Japan te delen met de Sovjets, zoals dat in Duitsland wel het geval was geweest. Japan moest dus worden verslagen vooraleer Stalin de kans had gekregen om zijn troepen vanuit Europa naar Azië te brengen.

"If after this war a situation is allowed to develop in the world which permits rival powers to be in uncontrolled possession of these new means of destruction, the cities of the United States as well as the cities of other nations will be in continuous danger of sudden annihilation."

- Petitie van Leó Szilárd en 69 wetenschappers, 17 juli 1945, de dag na de eerste atoomtest.

Verschrikking in Hiroshima en Nagasaki

Nu president Truman de beslissing genomen had om atoombommen in te zetten, moest worden beslist welke stad het slachtoffer zou worden. Onder druk van archeologen en japanologen werden kunststeden zoals Kyoto en Kamakura geschrapt, evenals de hoofdstad Tokio. 

Op 6 augustus 1945 steeg een B-29 op van het eiland Tinian in de Stille Oceaan. Om 8.15 uur 's ochtends gooide het toestel van op grote hoogte de atoombom met de naam "Little Boy" af boven de Zuid-Japanse stad Hiroshima. Daar woonden meer dan 250.000 mensen en de stad was tot dan toe relatief gespaard gebleven van luchtbombardementen. Hiroshima was een industriestad, maar ook het hoofdkwartier van het leger dat het zuiden van Japan moest verdedigen.

De explosie met een kracht van 15 kiloton veroorzaakte een gigantische schokgolf die het centrum van Hiroshima platgooide. Door die schokgolf en de geweldige hitte van de explosie kwamen 78.000 mensen om en liepen nog eens 80.000 anderen soms ernstige verwondingen op. 

Op 9 augustus 1945 vloog een Amerikaanse B-29 met de enig overblijvende atoombom, de "Fat Man", naar de industriestad Kokura, maar het weer was daar te slecht en daarop werd gekozen voor Nagasaki. Door omstandigheden vielen er daar minder doden, in eerste instantie waren dat er 39.000 en nog eens 25.000 gewonden. Onder de slachtoffers waren negen Nederlandse krijgsgevangenen. 

De doden en de "hibakusha", de overlevenden

De verwoesting van Hiroshima en Nagasaki was zo goed als totaal. Bovendien liep het aantal slachtoffers de volgende maanden snel op, toen veel mensen aan hun verwondingen -veelal ernstige brandwonden- overleden. Tegen het einde van het jaar was het aantal doden opgelopen tot 140.000.

Ook de volgende jaren werden opvallend veel overlevenden ziek en stierven alsnog door de straling die ze hadden opgelopen. Het totale aantal doden van de aanval op Hiroshima is bepaald op 237.062, in Nagasaki waren er dat meer dan 70.000. Jaren later bleek ook dat er een stijging was in de geboorten met afwijkingen of miskramen bij overlevenden. Het trauma van 1945 leefde dus voort in de volgende generatie.

Bovendien werden veel overlevenden -"hibakusha" (slachtoffers van de explosies, foto) in het Japans- jarenlang gediscrimineerd door hun eigen bevolking. Pas tien jaar later zouden ze een vereniging oprichten om de Japanse regering tot hulp te dwingen.

De meningen bij de Amerikanen waren verdeeld. Sommige VS-militairen en legerartsen waren geschokt toen ze tijdens de bezetting van Japan de verwondingen en verwoestingen in beide steden konden bekijken. Anderzijds hadden conventionele vuurbombardementen op Japanse steden ook enorme verwoestingen aangericht. Begin 1945 had een bombardement op Tokio zelfs 100.000 slachtoffers veroorzaakt, de meesten burgers.

In de hevige en brutale oorlog die net achter de rug was, was de publieke opinie echter nog niet klaar voor medelijden met Japan, dat onnoemelijke wreedheden had begaan in China, Zuidoost-Azië en tegen geallieerde krijgsgevangenen. De meeste inwoners van Hiroshima en Nagasaki die op een gruwelijke manier waren getroffen, waren echter bijna nooit diegenen die wreedheden elders in Azië hadden begaan. Wraak treft erg vaak de verkeerde mensen.

Hiroshima werd grotendeels verwoest door de atoombom.

Dit koppel uit Hiroshima heeft zware brandwonden opgelopen. De hulpverlening kwam overigens moeizaam op gang omdat veel medisch personeel omgekomen was en de ziekenhuizen ook verwoest waren.

Een kleurenfoto van Hiroshima toont de totale verwoesting van de stad, waar slechts enkele gebouwen overeind bleven.

De verwoeste koepel van een industrieel gebouw in Hiroshima is symbool geworden voor de vernietiging van de stad en staat nog altijd als een monument in het Vredespark waar de explosie plaatsvond.

Deze jongen werd na de ontploffing in Nagasaki verzorgd voor brandwonden.

De katholieke Urakami-kathedraal in Nagasaki werd volledig verwoest door de atoomaanval op 9 augustus.

Jaarlijks herdenken veel mensen -niet enkel Japanners- de slachtoffers van de atoomaanval in het Vredespark in Hiroshima.

Meest gelezen