De naoorlogse orde werd bevestigd in Potsdam

Sinds begin mei was de Tweede Wereldoorlog in Europa geëindigd met de totale nederlaag van het Derde Rijk. Nu Duitsland er niet meer was, werden de barsten tussen de "Grote Drie" -Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie- alsmaar groter. Toch was de oorlog nog niet helemaal voorbij en woedde die in het Verre Oosten tegen Japan nog in alle hevigheid.

De conferentie van Potsdam begon op 17 juli en duurde tot 2 augustus. De samenstelling van de "grote drie" was intussen gewijzigd en zou nog wijzigen. Vooreerst was in april VS-president Franklin Roosevelt overleden en opgevolgd door Harry Truman. Tijdens de conferentie verloren de Conservatieven van oorlogspremier Winston Churchill de Britse verkiezingen en werd hij vervangen door Labourleider Clement Attlee. Aan Sovjetkant bleef Stalin op zijn post.

Dat maakte natuurlijk dat er twee nieuwe en dus minder ervaren deelnemers aan de tafel zaten in Potsdam, al werd veel werk verzet door hun bevoegde ministers. Attlee speelde als zwakste schakel overigens geen grote rol, maar stond minder wantrouwend tegenover Stalin dan Churchill. Daartegenover stond dat VS-president Truman wel veel harder tegenover de Sovjets stond en dat in de loop van de conferentie nog meer zou worden.

De top was er overigens een van wantrouwen en het was ook de laatste keer dat de "Grote Drie" bijeenkwamen.

Toch sloten de drie deelnemers erg belangrijke akkoorden. Zo werden Duitsland en Oostenrijk in bezettingszones verdeeld (waarbij het afwezige Frankrijk er ook één kreeg) en datzelfde gold voor de hoofdsteden Berlijn en Wenen (waar de geallieerden voet aan de grond kregen zonder een schot te moeten lossen). 

Dat was een toegeving van Stalin, maar die compenseerde dat door een groot deel van het oosten van Polen op te slokken en aan te hechten bij de Sovjet-Unie. In ruil schoof de Pools-Duitse grens op naar de Oder-Neisselinie. Daardoor werd Duitsland een kwart kleiner tegenover voor de oorlog (ook al met het loslaten van het aangehechte Oostenrijk en het Tsjechische Sudetenland). De Duitse bevolking werd uit die gebieden overigens verdreven. 

Bovendien kon Stalin ook een groot deel van het Duitse industrieel potentieel laten weghalen als compensatie voor de zware oorlogsschade en plunderingen in de Sovjet-Unie. Bovendien kon Stalin ook zijn controle laten bevestigen over de Oost-Europese landen, een controle die zou blijven duren tot de val van het communisme in het najaar van 1989. 

In Potsdam werd tenslotte ook nog een andere opdeling beslist: die van de Franse kolonie Vietnam. Britse troepen zouden de Japanners ontwapenen ten zuiden van de 17e parallel en Chinese troepen ten noorden daarvan. Het markeerde het begin van de splitsing tussen Noord- en Zuid-Vietnam die later in andere oorlogen nog een hoofdrol zou spelen.

De dag voor het begin van de Conferentie van Potsdam ontplofte in de woestijn van New Mexico de eerste atoombom ooit. Het was het resultaat van jarenlang onderzoek in het grootste geheim in het kader van het "Manhattan Project".

Op 24 juli nam VS-president Truman Stalin even terzijde en vertelde hij hem dat de VS "een nieuw wapen met een ongewone vernietigende kracht" had.

Truman weidde niet voort uit en Stalin toonde zich niet erg geïnteresseerd. Hij hoopte enkel dat de VS de bom zou gebruiken tegen Japan. Wellicht wist Stalin al van het Manhattan Project, want ook Duitse en Russische geleerden waren er in het geheim aan beginnen te werken. 

De "bom" hertekende het toneel van de oorlog. Eerder had de VS er bij Stalin op aangedrongen om zich in de oorlog tegen Japan te mengen. Nu was dat plots niet zo dringend meer en zelfs onwenselijk, omdat de VS niet van plan was om het binnenkort verslagen Japan te delen met de Sovjet-Unie. De contouren van de Koude Oorlog begonnen vorm aan te nemen.