"Vergeef ons onze schulden," of niet?

De huidige Griekse regering heeft de Duitsers de voorbije maanden al een paar keer de kast opgejaagd door verwijten over de nazibezetting en de nog te innen schadevergoeding daarvoor. Niet meteen een goede manier om onze oosterburen tot wat soepelheid aan te manen, maar Athene mikt met dat soort uitspraken dan ook vooral op het eigen electoraat.

Nu is er wel een precedent. In 1953 besloot een twintigtal landen in het Verdrag van Londen om een groot deel van de schulden van de jonge Bondsrepubliek Duitsland (toen West-Duitsland) kwijt te schelden. Een van die landen was... Griekenland. 

Dat verdrag beperkte niet enkel claims voor de oorlogsschade, maar spreidde de overblijvende West-Duitse schulden tegen lage intrestvoeten in de tijd, gekoppeld aan het geschatte handelsoverschot van de Bondsrepubliek. Dat laatste zette de partners dan weer aan om Duitse goederen te kopen. (Hoe meer ik er koop, des te sneller betalen de Duitsers mij terug.) Het verdrag lag dan ook mee aan de basis van het Wirtschaftswunder, de miraculeuze economische wederopstanding van West-Duitsland in de jaren 50.

Er is echter nog een andere parallel, die de Grieken misschien ook niet graag horen. Zo legde het Verdrag van Londen Duitsland ook strikte voorwaarden op: namelijk de omvorming van de door de nazi's verstaatste economie naar een vrije markt.

Bovendien was het verdrag natuurlijk niet ingegeven door menslievendheid. Eerst en vooral was het de geallieerden niet ontgaan dat het Hitlerregime ontstaan was uit de chaos waarin de zware herstelbetalingen van na de Eerste Wereldoorlog Duitsland hadden gestort. De jonge democratie in Bonn moest behoed worden voor extremisten zoals nazi's of communisten.

Anderzijds wilden vooral de Verenigde Staten West-Duitsland snel opbouwen en stevig inbedden in de westerse alliantie tegen de nieuwe vijand: de communistische Sovjet-Unie in Oost-Europa. De landen die bij het Verdrag van Londen betrokken waren, werden overigens deels gecompenseerd door de gulle hulp van het Marshallplan, dat de wederopbouw van geheel West-Europa en de inschakeling in een alliantie met de VS tot doel had.

Het ene plezier is het ander waard, denkt u dan misschien. Naast de eis voor besparingen en structurele hervormingen in het failliete economisch-politieke model van Griekenland, hangt ook de schuldenlast als een molensteen rond de nek van de Grieken.

Nu werd er in 2012 al een kwijtschelding van gemiddeld 53% doorgevoerd voor private houders van Grieks schuldpapier, lees vooral banken en investeringsfondsen. Overblijvende schuld werd toen in tijd gespreid tegen lage intrestvoeten.

Daardoor zit het grootste deel van de overblijvende Griekse schuld nu bij de EU-lidstaten, de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Muntfonds (IMF). Slecht nieuws: sinds 2012 is die schuldenlast nu opnieuw aan gegroeid tot meer dan 320 miljard euro, goed voor 180% van het Griekse bbp. 

Nu is een nieuwe schuldherschikking zelfs voor het IMF niet onbespreekbaar, maar daar moet dan natuurlijk wel iets tegenover staan, lees: structurele maatregelen die het failliete politiek-sociaaleconomische model in Griekenland ingrijpend moeten hervormen. Zonder vinden de publieke schuldeisers een kwijtschelding onwerkbaar, want dan stapelt zich de schuld op termijn toch weer op.

Daar zit natuurlijk ook het verschil met het Duitsland van 1953. Dat was toen al een stevige exporteconomie die geld in het laatje bracht. Griekenland is dat niet en zal dat ook in de nabije toekomst niet worden. Het land is nauwelijks competitief, zit industrieel aan de grond door de Aziatische concurrentie en een verouderd model, en leeft vooral van landbouw en toerisme en die laatste sector wordt nu ook getroffen door onzekerheid over de toekomst.

Schulden kwijtschelden en de terugbetaling van de overblijvende schuld koppelen aan groei -zoals de Griekse regering onlangs voorstelde- is dan ook eindeloos in tijd schuiven.

Wel zijn er twee andere parallellen met 1953. Enerzijds past het verlichten van de last voor de Grieken in het indammen van extremistische ideologieën. Niet onbelangrijk, want traditioneel heeft Griekenland altijd al extremistische linkse partijen gehad en zelfs kleine terreurgroepen en onlangs is daar aan de andere kant van het spectrum de fascistische Gouden Dageraad bijgekomen.

En anderzijds: eind de jaren 40 waren de Truman Doctrine en het Marshallplan er in de eerste plaats op gericht om het kleine, maar strategisch belangrijke Griekenland in het westerse kamp te houden.  Niet voor niets rent de Griekse premier Alexis Tsipras om de haverklap naar Rusland, niet zozeer om er geld te gaan afhalen, maar wel om de druk op de Europese partners te vergroten. Of had u nog niet gemerkt dat de Koude Oorlog weer helemaal terug is?

Ten slotte nog dit: in het boek Deuteronomium van de joodse Bijbel wordt de joden voorgeschreven om elkaar om de zeven jaar alle schulden te vergeven als gebod voor sociale cohesie. Opvallend detail: dat gold niet voor vreemdelingen.