40 jaar na de val van Saigon

Sinds de vredesakkoorden van Parijs in 1973 waren de Amerikaanse troepen teruggetrokken na jaren van vechten in Indochina, maar dat had niet geleid tot vrede. De oorlog ging ook zonder de VS door. Het prowesterse Zuid-Vietnamese leger leek aanvankelijke de communistische Vietcong terug te dringen, maar dat werd omgekeerd door een nieuwe inval van communisten uit Noord-Vietnam. 

Nu had VS-president Richard Nixon ermee gedreigd om militair tussenbeide te komen als het noorden de vredesakkoorden niet zou naleven, maar de publieke opinie in de VS was de oorlog beu en het Congres verbood elke inmenging, zelfs financiële of materiële steun aan de bevriende regimes in Indochina.

In de lente van 1975 namen de communistische Pathet Lao in Laos en de Rode Khmer in Cambodja de macht over en kwam een vluchtelingenstroom op gang. Laotianen konden vrij gemakkelijk de Mekong-rivier oversteken naar Thailand, maar voor de Cambodjanen was dat moeilijker. Een aantal onder hen werden gered door een Amerikaanse helikoptermissie in Phnom Penh.

Op 21 april nam de Zuid-Vietnamese president Nguyen Van Thieu ontslag en stapte hij op een vliegtuig naar Taiwan. Daarop stortte Zuid-Vietnam zo goed als in elkaar en vielen de grote steden in handen van de Vietcong en de Noord-Vietnamezen.

Net zoals in Phnom Penh eerder begonnen de VS-troepen toen met de evacuatie van landgenoten, andere buitenlanders en Zuid-Vietnamezen "at risk". Via de luchthaven van Saigon werden niet minder dan 50.000 mensen weggevlogen uit Zuid-Vietnam.Op 28 april maakte Noord-Vietnamees geschut die luchthaven evenwel onveilig.

De VS lanceerde op 29 en 30 april 1975 "Operation Frequent Wind", waarbij een vloot met vliegdekschepen verzameld was bij de zuidpunt van Vietnam. Van daaruit vlogen vliegtuigen en helikopters over en weer naar Zuid-Vietnam om mensen te evacueren vanuit drie punten in Saigon, onder meer de Amerikaanse ambassade die gesloten werd. 

Op twee dagen tijd werden meer dan 7.000 mensen, de meesten Zuid-Vietnamezen, zo overgevlogen naar de schepen voor de kust. Dat ging relatief vlot. De communisten vermeden overigens om de helikopters te beschieten om de VS geen aanleiding te geven voor een nieuwe militaire interventie. In totaal zouden twee VS-militairen bij de operatie gedood worden en verdwenen er twee anderen toen hun heli in zee stortte.

Toch heerste grote chaos in Saigon toen veel burgers de vlucht wilden nemen en de VS-ambassade bestormden. De laatste troepen en geëvacueerden konden met een ladder bovenop de ambassade een helikopter bereiken die in de ochtend van 30 april wegvloog. Enkele uren later reden tanks van de Vietcong het hek van het presidentiële paleis omver (foto) en capituleerde de laatste president Duong Van Minh.

Veel Zuid-Vietnamezen hadden echter niet gewacht op de VS-operatie om op de vlucht te slaan voor de oprukkende communisten. Toplui van het regime, maar ook de middenklasse en militairen sloegen massaal op de vlucht met civiele en militaire vliegtuigen en helikopters.

Dat bemoeilijkte dan weer de VS-evacuatie toen die Zuid-Vietnamese vliegtuigen en helikopters in grote getale opdoken bij de Amerikaanse vloot voor de kust. Om dat op te vangen, moesten landende Zuid-Vietnamese helikopters na het ontschepen vaak overboord worden gegooid om plaats te maken voor anderen.

Ook tientallen Zuid-Vietnamese marineschepen maakten zich uit de voeten en evacueerden nog eens 30.000 militairen en hun families. Nog een vloot van allerlei scheepjes, sampans en barken voerden 44.000 mensen weg. Zij vormden de voorbode voor de grote golf bootvluchtelingen die de volgende jaren op de vlucht zouden slaan voor de wraakacties van de communisten in Vietnam.

In totaal werden in april 1975 meer dan 138.000 mensen uit Zuid-Vietnam geëvacueerd. Velen werden overgebracht naar de Filipijnen en het Amerikaanse eiland Guam in de Stille Oceaan. Nu leven er miljoenen mensen met Vietnamese roots in de VS.