Italiaanse olijfbomen geveld door bacterie

Niet alle boeren zijn het daar mee eens. De broers Giovanni en Guido Pesce konden de vernietiging van zo’n 90 olijfbomen op hun terrein voorlopig tegenhouden, door de beslissing van de commissie, die de bomen de afgelopen weken onderzocht, aan te vechten. Volgens de broers zijn slechts drie van hun bomen ziek en kan de rest dus gespaard blijven.

Ook biologische telers stapten al naar de rechter. Met succes. In het eerste plan van aanpak was nog sprake van een besproeiing met insecticide vanuit de lucht over het hele gebied. Die beslissing is nu bijgesteld. Enkel boomgaarden waar de bacterie is waargenomen, worden onder handen genomen met chemische bestrijdingsmiddelen. Zaak is de larven te vernietigen van de boomkrekel, die de bacterie verspreid.

Eenmaal aangetast door deze olijfbomenpest, droogt de boom uit en sterft af. Een medicijn is er niet. Voor de Zuid-Italianen een onooglijk drama, want nog nooit zag er iemand een olijfboom afsterven.

Rond Lecce en Brindisi zijn broeinesten van de olijfbomenpest ontdekt. Met name de ontdekking in Brindisi, ten noorden van Lecce, is verontrustend. De bacterie komt al enkele jaren voor in het uiterste zuiden, rond Gallipoli, maar zaak is nu zo snel mogelijk een cordon te creëren om verdere verspreiding naar het noorden te voorkomen.

De geografische ligging van de hak van Italië staat dat gelukkig toe. Het is ook hard nodig, want oorspronkelijk werd de bacterie door de boomkrekel verspreid, die geen grote afstanden aflegt. Maar inmiddels zijn al zo’n twaalf insectensoorten waargenomen die de ziekte overbrengen waardoor verdere verspreiding sneller plaatsvindt.

Onderzoek wees tot nu toe uit dat ongeveer een miljoen van de olijfbomen in het zuiden van Puglia besmet zijn. Dat is ongeveer 10 procent van het totaal aantal bomen daar en een regelrechte ramp voor het gebied, waar calamiteitenstatus geldt. Italië heeft dertien miljoen euro vrijgemaakt om het probleem aan te pakken.
Iets noordelijker is de situatie nog onder controle, maar een recente uitbraak in de buurt van Brindisi, leidt natuurlijk tot groot alarm. Mocht de bacterie ten noorden van Taranto en Brindisi raken dan zal het haast onmogelijk zijn om het gebied, waar zo'n 60 miljoen olijfbomen staan, verder af te sluiten.

De bevolking is opgeroepen om in eigen tuin en op eigen grond in actie te komen. Dat gebeurt door het omploegen van de grond en door het onkruidvrij maken van het gebied, waar de insectenlarven zich nu bevinden. Bestrijdingsmiddelen moeten olijfbomen in de getroffen gebieden beschermen tegen aantasting. Zieke bomen moeten ontworteld worden, want wetenschappers hebben nog geen behandeling gevonden voor de bacterie. Donderdag is een dag van lokale actie, waarbij boeren machines ter beschikking stellen. Ook de kerk roept op mee te doen.

Frankrijk is inmiddels al een heuse boycot gestart tegen Apulië. 102 bomensoorten uit de Zuid-Italiaanse regio mogen niet meer geïmporteerd worden, volgens een recent ministerieel decreet. Niet alleen olijfbomen dus, maar ook vijgenbomen, abrikoos-, amandel-, sinaasappel-, kersen-, perzikbomen én tientallen ornamentele soorten. Griekenland, Spanje en Portugal overwegen het Franse voorbeeld te volgen.

Hoewel de bacterie een typische olijfbomenpest is, komt het inderdaad ook voor bij met name oleanders en sommige vruchtsoorten. Maar niet voor alle boomsoorten is de boycot terecht. Zo is de ziekte nog nooit geconstateerd bij citrusbomen. “De boycot en het internationale alarm is een drama voor de economie van de regio, die alleen al op landbouwgebied 4 miljard euro omzet”, laat de boerenbond Coldiretti weten. Na Spanje, is Italië met zo’n 480.000 ton per jaar de grootste exporteur van olijfolie. De regio Puglia neemt daarvan maar liefst 180.000 ton voor rekening. Dus de economische schade die de bacterie kan aanrichten, is enorm.

Vorig jaar was al een extreem moeilijk jaar voor de Italiaanse olijfolieproductie met een daling van de oogst van 37 procent (in vergelijking met 2013). Het extreem warme klimaat, afgewisseld met hevige regenval, zorgde –met name in Umbrië en Toscane- voor een grote verspreiding van de Olearia-vlieg, die daar de oogst vernielde. In het zuiden van Puglia werd toen net de Xylella-bacterie waargenomen.

Het is nog onduidelijk hoe de bacterie in Italië terecht is gekomen. Wel staat vast dat ze geïmporteerd is uit Amerika. Meest voor de hand liggende verklaring is dat de bacterie per ongeluk is meegekomen bij de import van boom- of plantensoorten uit Costa Rica. Onderzoeksrechter Motta herinnert echter ook aan een landbouwcongres dat in 2010 werd georganiseerd in Valenzano en waarvoor een aantal bacteriën zijn ingevoerd voor wetenschappelijk onderzoek.