Indiana Jones heeft echt bestaan

Net als de filmheld, was professor Langdon Warner (1881-1955) zowel erg gerespecteerd museumcurator en expert in Aziatische kunst, maar tegelijk ook erg belust op dolle avonturen en expedities ver van huis. Als student redde hij een jonge militair door hem weg te duwen net voor een aanstormende trein.

Na zijn studies aan de prestigieuze universiteit van Harvard trouwde hij met Lorraine Roosevelt, de nicht van toenmalig president Theodore Roosevelt. Warner had een rustige carrière aan Harvard kunnen uitbouwen, maar dat hield hem niet thuis.

In 1903 nam hij deel aan een expeditie naar Iran en Russisch Turkestan, wat nu Oezbekistan en Turkmenistan in Centraal-Azië is. Hij bezocht er de islamitische kunststeden Samarkand en Boechara, en werd de eerste Amerikaan die het toen nog onafhankelijke islamitische khanaat Khiva bezocht. 

Zijn grote passie lag echter verder naar het oosten, meer bepaald in China en Japan. Warner werkte voor een aantal musea en belandde zo in Japan, waar hij kunstvoorwerpen kocht en naar de VS stuurde. Tussendoor ging hij nog even als viceconsul naar Siberië om er de vrijlating van gevangen Tsjechische soldaten te bewerkstellingen en was hij een tijdje het hoofd van de American School of Archeology in de Chinese hoofdstad Peking.

Zijn grootste ontdekking maakte "Indy" echter in de Mogao-grotten "van de duizend Boeddha's" in de Chinese oasestad Dunhuang. Meer dan duizend jaar lang hebben handelaars, pelgrims, religieuze en andere reizigers langs de Zijderoute in honderden grotten prachtige reliëfs, beelden en muurschilderingen laten uitvoeren, die veelal boeddhistisch geïnspireerd zijn. Dunhuang is een schatkamer van Chinese kunst met Perzische, Tibetaanse en andere invloeden.

Begin de 20e eeuw hadden de Britse archeoloog sir Aurel Stein, de Fransman Paul Pelliot en anderen daar al veel van laten weghalen in een race naar de schatten van Centraal-Azië. 

Het Fogg Museum van Harvard wou ook zijn deel en stuurde professor Warner uit. Vanuit Peking maakte die in 1923 en 1924 een heroïsche expeditie waarbij hij zowel bandieten, opstandige Chinese militairen als boze nationalisten van zich moest afschieten.

Warner was woedend over plunderingen in Dunhuang door andere archeologen, door Chinezen, maar ook door Russische soldaten die daar een aantal jaren in de grotten verbleven hadden. Toch haalde hij ook tal van reliëfs en schilderingen weg, naar eigen zeggen omdat ze anders toch vernield of gestolen zouden worden. Met zijn kostbare lading kwam hij veilig in Peking aan, maar een volgende expeditie naar Dunhuang later werd een flop. Door een opstoot van antiwesters nationalisme moest Warner terugkeren en kort daarop sloot China de deur voor de meeste westerse archeologen.

Warner concentreerde zich voortaan dan maar op Japan en zijn kennis over die cultuur werd gewaardeerd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Samen met anderen adviseerde hij de VS-regering om geen massale bombardementen uit te voeren op Japanse kunststeden. In Kyoto, Nara en Kamakura staan vandaag stèlers ter ere van Warner die zo die prachtige steden met werelderfgoed (en hun inwoners) voor oorlogsgeweld zou hebben behoed.

U kent wellicht de film "The Monuments Men" met George Clooney over een groep VS-militairen die tijdens en na de oorlog geroofde kunstschatten moesten opsporen, zoals het Lam Gods. Die MFAA (Monuments, Fine Arts and Archives) sectie van het VS-leger was ook actief in het Verre Oosten en telde professor Warner onder haar leden.

In dienst van die MFAA werkte Warner inn 1946 in Tokio, waar hij collecties Japanse en andere Aziatische kunst opnieuw opbouwde. Warner leidde ook een grote groep Amerikaanse oriëntalisten op. Na zijn dood omschreef één van hen hem als volgt: "Langdon Warner was more than an expert archeologist or explorer, he takes a place among the small band of interpreters of Far Eastern wisdom and beauty".