Afscheid van een niet-presidentiële president

"De armste president ter wereld" wordt José Mujica genoemd. Dat heeft in de eerste plaats te maken met zijn sobere levensstijl. Mujica heeft het presidentiële paleis in de hoofdstad Montevideo ingeruild voor zijn eenvoudige boerderij, waar hij de voorbije vijf jaar is blijven wonen, samen met zijn echtgenote en drie honden. 

"Ik ben niet arm, ik leef sober. Dat is iets anders. Mijn definitie van armoede is die van Seneca: mensen die veel nodig hebben zijn arm, want zij hebben nooit genoeg", zei Mujica onlangs tegen een correspondent van de Nederlandse omroep NOS. Zelf heeft de man niet veel nodig: hij gaf 90 procent van wat hij verdiende aan goede doelen.

Het zijn onconventionele beelden: Pépé Mujica die in zijn blauwe Volkswagen Kever door de straten van Montevideo tuft of een persconferentie houdt in oude versleten sandalen.

José Mujica heeft 15 jaar van zijn leven in de gevangenis doorgebracht omdat hij actief was geweest in de guerrillabeweging Tupamaros. In 1985 kwam hij vrij uit een militaire gevangenis. Enkele jaren later trad hij toe tot de linkse oppositie. Hij werd parlementslid, senator en minister. In 2009 werd hij presidentskandidaat en een jaar later volgde hij Tabaré Vásquez op, de man die hem nu weer opvolgt.

Hoe dan ook heeft José Mujica Uruguay, een land met 3,3 miljoen inwoners tussen grote broers Argentinië en Brazilië, op de politieke kaart gezet. "Mujica trekt zich terug met een grote internationale reputatie, maar er is toch wel een tegenstelling tussen die internationale uitstraling en wat hij als leider heeft gepresteerd", luidt het genuanceerde oordeel van de Uruguayaanse politicoloog Adolfo Garcé.

Desondanks kon Mujica enkele opvallende hervormingen doordrukken: de legalisering van het homohuwelijk, het recht op abortus en de legalisering van cannabis. Maar het is niet al goud wat blinkt, want zo is de president er niet in geslaagd om de legale verkoop van cannabis in apotheken rond te krijgen. De toekomst van het huidige cannabisbeleid hangt nu af van wat zijn opvolger ermee gaat doen. Tabaré Vásquez is een tegenstander van de legale verkoop van cannabis.

Mujica is er evenmin in geslaagd het onderwijs te hervormen, nochtans een van zijn beloftes vijf jaar geleden. Ondanks de economische groei slaagt het Uruguayaanse onderwijs er alsmaar minder goed in goed opgeleide studenten af te leveren.

Hoe dan ook blijft Pépé Mujica tot op vandaag populair. Wellicht komt dat omdat veel arme Uruguayanen zich met hem kunnen identificeren. Waarnemers achten het niet onmogelijk dat hij binnen vijf jaar weer zal meedingen naar het hoogste ambt.