Cultuur vernietigen om geschiedenis te herschrijven

De verwoestingen door de terreurgroep IS van meer dan 2.500 jaar oude Assyrische beelden in het museum van de Iraakse stad Mosul hebben wereldwijd verontwaardiging opgewekt. Toch zijn dat soort (anti)culturele revoluties helaas geen uitzondering.
AP2014

In een schokkende video was te zien hoe aanhangers van IS met hamers beelden in het museum stuksloegen. Aan de overkant van de rivier de Tigris -net buiten Mosul- vernielden anderen met een drilboor een groot beeld van een gevleugelde leeuw in de ruïnes van de oude Assyrische hoofdstad Niniveh. Die leeuw had de val en verwoesting van de stad door Meden en Babyloniërs in 612 voor Christus doorstaan, maar niet de komst van IS.

De video is schokkend, want de Assyrische cultuur was tussen 2.500 en 605 voor Christus één van de meest toonaangevende van de Semitische wereld, waarvan de Arabische cultuur de belangrijkste erfgenaam is. Niet voor niets heet de studie van de oude culturen van het Nabije Oosten assyriologie. 

Dat alles maakt geen indruk op de extremisten van IS in hun haat tegen alles wat volgens hen heidendom is. Zo heeft IS zich in de door hen bezette gebieden in Irak ook gekeerd tegen heiligdommen en archeologische overblijfselen van minderheden zoals de jezidi's, sabeïsche mandeëers (foto), maar ook christenen en vooral ook sjiieten.

Opvallend is dat IS ook moslimheiligdommen verwoest, niet enkel sjiitische cultusplaatsen, maar ook de eigen soennitische. Het gaat dan vooral om moskeeën, mausolea van bekende soefi-mystici en zelfs de tombe van de bijbelse profeet Jonas.

AP2006

"Er is geen God behalve God..."

In de video over de Assyrische kunst legt IS ook uit dat die kunstschatten vernield moeten worden omdat ze volgens de groep gebruikt werden voor shirk of "afgodenaanbidding". Dat is een grote zonde voor moslimfundamentalisten en een inbreuk op het concept tawhid of de eenheid van God. Dat betekent dat er naast Allah niets of niemand anders aanbeden of vereerd mag worden, monotheïsme pur sang dus. De geloofsbelijdenis -één van de vijf zuilen van de islam- bevat overigens de woorden "er is geen god behalve Allah".

Dat geldt voor alle strekkingen binnen de islam, maar komt het hevigst tot uiting binnen de soennitische rechtsscholen en dan vooral binnen het hanbalisme, de kleinste soennitische rechtsschool, maar diegene die wel de basis vormt van veel jihadistische strekkingen. Die culmineert ook in het wahhabisme, de versie van de islam die de staatsgodsdienst is in Saudi-Arabië en van daaruit met oliegeld verspreid wordt.

Historisch zijn er bij de verspreiding van de islam steeds heiligdommen van andere religies verwoest. Dat ging dan om zoroastristische gebedsplaatsen tot tempels van hindoes, boeddhisten en jainisten in India. Omstreeks 1200 werd zo de grote boeddhistische universiteit van Nalanda in India verwoest door Turkse plunderaars. Die is intussen weer opgebouwd, maar ook in Pakistan en Afghanistan en langs een deel van de Zijderoute werden bij de opkomst van de islam heiligdommen van andere religies vernield.

Begin 2001 werden de monumentale Boeddha-beelden nabij Bamyan (foto) in Afghanistan opgeblazen door de radicale taliban, die ook nog "heidense" kunst in het museum van Kaboel vernielden. Begin 2013 werden zelfs islamitische heiligdommen en eeuwenoude bibliotheken in Timboektoe in Mali tijdens de kortstondige bezetting van de stad vernield door moslimextremisten. 

Anti-culturele revoluties willen identiteit uitwissen

Nu zijn die bewuste verwoesting van andermans cultuur niet beperkt tot de islam. Zo zou de beroemde bibliotheek van Alexandrië in Egypte verwoest zijn door christelijke monniken die wetenschappelijke en filosofische kennis overbodig achtten. Vroege christenen beschadigden ook moedwillig mooie Oud-Egyptische beelden en reliëfs. Monotheïsme gaat vaak ook samen met "één enkele waarheid", die andere waarheden schijnbaar overbodig maakt.

De opgang van het vroege christendom in Europa ging meestal gepaard met de verwoesting van heidense -zowel Griekse, Romeinse als Germaanse- cultusplaatsen die dan vaak door de kerk werden overgenomen. Veel kerken staan op de ruïnes van oude tempels.

De boekverbrandingen van de Inquisitie en meer recent door de nazi's moesten "ongewenste ideeën" en "entartete Kunst" ver van de goegemeente houden. Met de "culturele revolutie" in China (1965-1975) wou de communistische dictator Mao Zedong 5.000 jaar van Chinese tradities uitvagen en vervangen door zijn maoïstische ideaal van de "arbeider-boer-soldaat". Meer sluipend en verborgen zijn de verwoestingen die China heeft aangericht in Tibet in een poging om de lokale cultuur te verzwakken en te "siniseren". Op dit ogenblik wordt de oude Oeigoer-Turkse stadswijk van Kashgar in westelijk Xinjiang afgebroken en vervangen door betonnen blokken, waardoor dat stadsdeel het uitzicht van gelijk welke Chinese stad krijgt. Hier is de islam dan het slachtoffer van moedwillige verwoesting.

Op dezelfde manier wil IS in het Midden-Oosten nu niet enkel de niet-islamitische minderheden uit de geschiedenis wegvagen of hun identiteit ontnemen, maar ook die van andere moslims zoals de sjiieten en zelfs soennitische geloofsgenoten tot enkel de "ene waarheid" van IS overblijft en alle andere visies op de islam uit het geheugen verwijderd worden. Of de meerderheid van de andere moslims dat gaat laten gebeuren, is echter de vraag.

AP1966

Meest gelezen