IS nu ook in Libië: wat is er aan de hand?

Sinds de val van kolonel Khaddafi heeft Libië vijf regeringen gekend, waarvan er geen enkele controle had over het hele land. Talloze milities controleren elk hun eigen stukje land en vechten met elkaar en de regeringstroepen in vaak wisselende allianties. Van die chaos maakt IS nu gebruik om vaste voet te krijgen in het land. Wat is er aan de hand in Libië, waar IS nu 21 Koptische Egyptenaren vermoord heeft ?
AP2013
Een militant van Ansar al-Sharia betoogt in Benghazi.

Nadat kolonel Moe'ammar al-Khaddafi in 1969 de Libische koning Idris afgezet had in een militaire staatsgreep, regeerde hij gedurende meer dan 40 jaar met ijzeren hand over het land. 

In februari 2011 leidt de arrestatie van een mensenrechtenactivist in Benghazi tot een opstand die het einde van Khaddafi zal betekenen. Na zes maanden van gevechten tussen de rebellen en de regeringstroepen, duikt Khaddafi onder en in oktober wordt hij gevangen genomen en gedood. 

Begin 2012 komt het echter al tot de eerste botsingen tussen de rebellen en sindsdien is het land in chaos.

Waarom heerst er chaos in Libië?

In Libië zijn er talloze milities, volgens sommige bronnen wel 1.700, die allemaal hun eigen belangen hebben. De milities waren verenigd in hun haat tegen Khaddafi, maar er was geen centrale leiding van de opstand, elke militie vocht haar eigen strijd uit in haar eigen gebied.

De milities zijn ook ideologisch sterk verdeeld: sommige milities zijn islamistisch, andere willen hun regio afscheiden van Tripoli en nog andere zijn liberaal.

Bovendien spelen in Libië steeds ook regionale, etnische en lokale belangen mee. De eerste loyauteit van de meeste milities ligt steeds bij de eigen stam, en het oosten en zuidwesten van Libië, de vroegere Ottomaanse provincies Cyrenaica en Fezzan, staan wantrouwig tegenover Tripoli.

Libië heeft ook geen effectief nationaal leger. Voor de regering vechten minstens zes strijdkrachten en een aantal milities, maar zelfs de officiële strijdkrachten vechten soms onder elkaar.

Zo was minstens een strijdkracht, en mogelijk twee, betrokken bij de ontvoering van premier Ali Zeidan in 2013, blokkeerden de troepen die olie-installaties moeten bewaken, een tijd lang de olieterminals, en vochten de brigades die opgezet waren om vroegere rebellen in te lijven in het leger, al een aantal keren met de elite-eenheden van datzelfde leger.

Momenteel heeft Libië twee regeringen, een internationaal erkende in het oosten van het land met als zetel Tobroek, en een islamitische regering die de laatste verkiezingen verloren heeft maar dat weigert te erkennen, in het westen met als zetel Tripoli. Tussen die beide machtscentra, ligt een zone aan de kust waar verschillende islamistische milities de plak zwaaien.

Van die chaos heeft IS gebruik gemaakt om zich in Libië te vestigen en er aanslagen te plegen. Libië is ook een echte "wapenbazaar" en IS zou al wapens vanuit Libië naar Syrië en Irak gestuurd hebben.

AP2013

Hoe sterk staat IS in Libië?

Militanten van IS hebben de verantwoordelijkheid opgeëist voor verschillende aanslagen in Libië, onder andere voor de bloedige aanval op het Corinthia-hotel in Tripoli verleden week. Niet iedereen is er echter van overtuigd dat IS die aanslagen ook daadwerkelijk heeft uitgevoerd en er is geen gebrek aan gewapende groepen in Libië die de aanslagen gepleegd zouden kunnen hebben. Dat maakt het moeilijk om te zeggen hoe groot de macht van IS in Libië werkelijk is. 

Internationale terrorisme-experts zeggen echter dat IS niet de gewoonte heeft om aanslagen of terechtstellingen op te eisen waar het niet direct zelf bij betrokken is. Een bijkomende moeilijkheid is dat de internationaal erkende regering van Libië in Tobroek de laatste tijd elke aanslag wil toeschrijven aan IS, terwijl de islamitisch geïnspireerde regering in Tripoli het hoofd in het zand lijkt te steken. 

Het is evenmin makkelijk om te zeggen wanneer IS in Libië geïnfiltreerd is.

In oktober vorig jaar scheurde een militie uit de oostelijke stad Derna zich af van de Ansar al-Sharia uit Derna-groep, en zwoer trouw aan IS. De groep hield een parade door de stad en zwoer trouw aan IS in een gefilmde meeting in het centrum. De leider van IS, de zelfverklaarde kalief Aboe Bakr al-Baghdadi, verwelkomde de groep. 

In december vorig jaar zei het Amerikaanse leger dat er aanwijzingen waren dat de groep trainingskampen aan het opzetten was in het oosten van het land. Buitenlandse persbureaus zeiden rond die tijd dat een aantal Libiërs en gewezen leden van de Al-Battar-brigades - een eenheid van IS uit Syrië - een Libische tak van IS aan het opzetten waren. 

Het is moeilijk te zeggen om hoeveel kampen en rekruten het gaat, maar IS heeft sindsdien een aantal aanslagen opgeëist en volgens de New York Times heeft de groep nu afdelingen in alle drie Libische provincies.

Derna ligt in de provincie Cyrenaica, en de groep die overgelopen is van Ansar al-Sharia, eiste een paar dagen geleden nog de verantwoordelijkheid op voor de dood van twee Tunesische journalisten. In de zuidwestelijke provincie Fezzan eisten IS-militanten recent de verantwoordelijkheid op voor de dood van een tiental soldaten.

En de militanten in de derde provincie, Tripolitania, zijn verantwoordelijk voor de ontvoering en onthoofding van de 21 Egyptische kopten. De kopten werden ontvoerd in de stad Syrte, en de IS-groep die er achter zit is waarschijnlijk gegroeid uit Ansar al-Sharia uit Syrte. Die groep deelt zijn naam en ideologie met Ansar al-Sharia uit Derna en Ansar al-Sharia uit Benghazi, maar gedacht wordt dat de drie groepen geen deel uitmaken van een gezamenlijke organisatie.

Experten denken dat IS militanten van Ansar al-Sharia weghaalt, omdat de groep de laatste maanden verzwakt is, onder meer door de inname van Benghazi door de troepen van de ex-generaal Chalifa Haftar, die de internationaal erkende regering steunt.

Intussen lijkt het erop dat de dreiging die uitgaat van IS, de twee Libische regeringen dichter bij elkaar brengt. Hoewel de internationaal erkende regering de rivaliserende islamistische regering in Tripoli ervan beschuldigd heeft de IS-militanten te steunen, zouden er nu contacten zijn tussen de twee regeringen over IS.

Komt er een nieuw front tegen IS?

Tot nog toe is er weinig aandacht besteed aan IS in Libië maar daar lijkt nu verandering in te komen.

Sinds Khaddafi verdreven is, met hulp van de NAVO, is Libië grotendeels aan zijn lot overgelaten.

Er wordt gezegd dat toestellen van de Verenigde Arabische Emiraten vanop Egyptische basissen in augustus milities in Tripoli bestookt hebben, en de VS hebben de nieuwe regering hulp toegezegd om verdwenen wapens terug te vinden, vooral luchtdoelraketten.

Ook zouden de VS na de dood van de Amerikaanse ambassadeur Christopher Stevens in Benghazi geheime acties uitgevoerd hebben tegen islamistische militanten, maar daarbij ging het toen nog om aanhangers van Al Qaeda.

Nu heeft IS echter de aandacht op zich getrokken met de onthoofding van de 21 kopten en Egyptische vliegtuigen hebben intussen al stellingen van IS in Libië bestookt.

Italië heeft intussen het voortouw genomen om een internationale coalitie op de been te krijgen "om de stabiliteit te herstellen" in Libië. Voorlopig wil Italië de diplomatie haar werk laten doen en geen militaire interventie. Als de diplomatie faalt, kunnen er volgens de voorzitter van de commissie Defensie "maatregelen genomen worden om IS in te perken", maar een oorlog wordt niet overwogen.

Wie zijn de kopten?

De kopten zijn een oude christelijke stroming, die deel uitmaakt van de oud-Oosterse Kerken. De liturgische taal van de koptische kerk is het Koptisch, een afstammeling van het oud-Egyptisch.

Kopten leven vooral in Egypte, waar ze ongeveer tien procent van de 90 miljoen Egyptenaren uitmaken. Daarnaast zijn er ook nog koptische gemeenschappen in Soedan, Ethiopië en Libië.

Het hoofd van de Koptisch-orthodoxe kerk is paus Theodorus II die paus van Alexandrië genoemd wordt, maar zijn zetel in Caïro heeft. De kerk gaat terug op het Concilie van Chalcedon in 451, waar ze zich heeft afgescheiden van het Grieks-orthodoxe patriarchaat van Alexandrië. In de 17e eeuw ontstaat er een splitsing in de Koptische-orthodoxe kerk en scheidt de Koptisch-katholieke kerk zich af.

De kopten die nu in Libië door IS vermoord zijn, waren Egyptische gastarbeiders. Duizenden Egyptenaren op zoek naar werk, zijn naar het olierijke buurland getrokken, ondanks waarschuwingen van de regering om niet te vertrekken naar een land dat steeds verder wegzakt in chaos.

Kopten zitten in Libië in een kwetsbare positie omdat ze ten eerste christenen zijn, - "kruisvaarders" voor de radicale islamieten van IS - en omdat Egypte de internationaal erkende regering van Libië steunt, tegen de islamistische regering.

Ze zijn dan ook al eerder het slachtoffer geweest van islamistische militanten. Zo werden verleden maand de lichamen van een koptische teenager en haar ouders gevonden in Syrte, en eerder deze maand werden de lichamen van zeven Egyptische kopten gevonden in de oostelijke stad Benghazi.

Waar is IS nog actief?

Het heeft sommige waarnemers verbaasd dat IS in Libië is opgedoken, aangezien dat land een zo goed als homogene soennitische bevolking heeft. Tot nu toe floreert IS in landen met een gemengde bevolking, waar het profiteert van het soennitische ongenoegen over de door de sjiieten gedomineerde regering, zoals Irak en Syrië.

Het ziet er naar uit dat dat IS niets uitmaakt, en dat het vooral het grondgebied onder zijn gezag wil uitbreiden. Daarmee wil IS het idee van een "islamitisch kalifaat" kracht bijzetten en aantonen dat het niet enkel een Mesopotamische groep is. IS heeft dan ook verbonden gesloten met militante groepen in Noord-Afrika en het Arabisch schiereiland, waar plaatselijke groepen trouw hebben gezworen aan IS. De lokale groepen geven zichzelf dan een nieuwe naam en noemen zich een nieuwe IS-provincie.

Egypte Naast de IS-groepen in Libië, is de Egyptische afdeling de meest actieve van de nieuwe plaatselijke groepen. De groep noemt zich de Sinaï-provincie en bestaat voornamelijk uit de bestaande groep Ansar Beit al-Maqdis, die voor het eerst opdook in Egypte na de revolutie van 2011.

In november van vorig jaar sloot de groep zich aan bij IS en sindsdien heeft Ansar Beit Al-Maqdis zijn propaganda aangepast om meer te lijken op die van IS.

De activiteiten van Sinaï-provincie vinden vooral plaats in de Sinaï, waar het op 30 januari nog een dodelijke aanval op soldaten uitvoerde. De groep heeft echter ook al aanslagen opgeëist in de hoofdstad Caïro en in de westelijke woestijn van Egypte.

MOSTAFA DARWISH2013

Algerije Van de Algerijnse tak van IS werd niet veel meer gehoord sinds de Jund al-Khilafah-groep in november trouw zwoer aan IS. Jund al-Khilafah scheurde zich verleden jaar af van Al Qaeda in de Maghreb en werd later de Algerije-provincie van IS.

De groep kwam in het nieuws nog voor de aansluiting bij IS, toen hij in september de Franse toerist Herve Gourdel onthoofdde. Sindsdien is het echter stil rond Algerije-provincie, dat ook geen commentaar heeft gegeven op berichten dat zijn leider gedood zou zijn door de Algerijnse strijdkrachten. 

Jemen en Saoedi-Arabië IS haalde zich de woede van Al Qaeda op de hals toen IS-leider Al-Baghdadi in november nieuwe "provincies" aankondigde in Jemen en in Saoedi-Arabië.

Hoewel de nieuwe afdelingen geen activiteiten hebben opgeëist of geen propaganda hebben verspreid,is de aankondiging toch een uitdaging aan het adres van Al Qaeda, dat net als IS het leiderschap opeist van de wereldwijde jihad.

Toen IS het kalifaat uitriep in Syrië en Irak in 2014, beperkte Al Qaeda zich tot bedekte kritiek, maar toen IS in november zijn activiteiten uitbreidde naar "Al Qaeda-gebied", kwamen er van verschillende afdelingen van Al Qaeda boze en ondubbelzinnige veroordelingen. 

Afghanistan en Pakistan Eind januari kondigde IS de vorming van een nieuwe provincie aan in Afghanistan en Pakistan, de eerste nieuwe afdeling sinds in november een heel aantal nieuwe provincies werd aangekondigd. 

De leider van de nieuwe provincie zou een gewezen taleban-commandant zijn, die eerder te zien was in een filmpje waarin een Pakistaanse soldaat onthoofd werd. In dat filmpje zwoeren ook een tiental islamistische commandanten uit Pakistan en Afghanistan trouw aan IS onder het leiderschap van de ex-taleban-commandant.

De nieuwe provincie kreeg als naam de Khorazan-provincie, naar een historische term die de jihad-strijders gebruiken om te verwijzen naar het gebied. Volgens IS omvat dat Pakistan, Afghanistan en "andere nabijgelegen landen". Ook deze aankondiging is opnieuw een uitdaging van Al Qaeda en de taleban, die de belangrijkste islamitische strijders in het gebied zijn. 

Andere gebieden Sinds eind januari heeft IS geen nieuwe "provincies" meer aangekondigd, maar er zijn berichten geweest dat andere groepen van islamstrijders hun trouw toegezegd hebben aan IS. In zijn Engelse magazine maakte IS onlangs gewag van het feit dat er nieuwe aankondigingen op komst zijn.

In november was al, samen met de aankondiging van de nieuwe provincies, gezegd dat andere groepen die niet genoemd werden, in de Kaukasus, Indonesië, de Filipijnen, Nigeria en elders ook hun trouw toegezegd hadden en dat IS dat aanvaard had. Er werd toen aan toegevoegd dat er nog aan een aantal voorwaarden voldaan moest worden voor de nieuwe "provincies" formeel aangekondigd konden worden.

De vermelding naar Nigeria kan verwijzen naar de terreurgroep Boko Haram, waarvan de propaganda de laatste tijd duidelijk verbeterd is, blijkbaar met de hulp van medewerkers van IS.

Meest gelezen