Waarom er weinig zal veranderen in Saudi-Arabië

Het overlijden van de Saudische koning Abdullah en zijn opvolging door kroonprins Salman zal geen of weinig veranderingen te weeg brengen in het feodale politieke systeem in Saudi-Arabië. Dat land blijft stevig in de greep van de familie van Al Saud.

Met uitzondering van het "kalifaat" van Islamitische Staat (IS) in Syrië en Irak is Saudi-Arabië wellicht het meest conservatieve moslimland ter wereld, als je IS tenminste als een staat wil beschouwen, wat het niet is.

Saudi-Arabië is een absolute monarchie en is -zoals de naam laat uitschijnen- een feodaal land dat volledig gedomineerd wordt door een familie, de Al Saud of het Huis van Saud. Sinds 1992 is er een grondwet, maar die dicteert dat de Koran en de sharia de basis van de staat vormen.

Het land ontstond in 1932 door het samenvoegen van de Nedjd -het bastion van de Saudi's in Centraal-Arabië- met de door de stichter Abdul Aziz ibn Saud veroverde gebieden. Dat zijn dan de Hidjaz, de kuststrook aan de Rode Zee met de heilige steden Mekka en Medina, de oostelijke provincie al-Hasa aan de Perzische Golf, de Nafoedwoestijn in het noorden tot de grenzen met Oman en Jemen in het zuiden.

Die creatie was het werk an Abdul Aziz ibn Saud (links), heerser van de Nedjd en tussen 1932 en 1953 de eerste koning. Alle zes andere Saudische koningen waren zijn zonen bij verschillende vrouwen. Veel van die huwelijken waren politieke allianties om onderworpen stammen en rivalen zoals de Rashidi-Shammar aan het Huis van Saud te binden, tot nu toe met succes. De pas overleden koning Abdullah was zelfs de zoon van een Rashidi-prinses en Ibn Saud.

"Primus inter pares"

Ibn Saud zelf was de onbetwiste heerser van het koninkrijk, maar dat geldt niet voor zijn opvolgers, de zes zonen. In principe benoemt de Saudische koning de ministers en de regering en andere toplui in de administratie en het leger. Er is geen parlement, wel een "consultatieve vergadering" die op verzoek van de koning zelf adviezen mag verstrekken die de vorst dan naar eigen goeddunken opvolgt of niet.

In de praktijk is de koning echter de behoeder van het Saudische systeem en wordt zijn macht beperkt door de andere Saudische prinsen. Continuïteit en het voortbestaan van de familiale macht is heilig en in een land dat op de "wil van God" gebaseerd is, is verandering natuurlijk uit den boze.

Dat alles weerspiegelt zich al in de keuze van een kroonprins en een vicekroonprins, de opvolgers dus. Die worden aangeduid na overleg door de overlevende zonen van Ibn Saud en een kleinzoon per overleden zoon. Op die manier zit er altijd een directe opvolger en een extra "reserve" op de bank. Onder de nieuwe koning Salman zijn dat nu  zijn halfbroer kroonprins Muqrin en -hoe revolutionair- voor het eerst ook een kleinzoon van Ibn Saud als vicekroonprins, tweede in lijn dus. Bovendien is de koning niet onaantastbaar, zo werd in 1964 koning Saud, de eerste opvolger van Ibn Saud, door de andere prinsen afgezet.

Die keuzes moeten steeds ook worden goedgekeurd door de "ulama", de religieuze leiders van het land en door de Al al-Sheikh. Die laatste groep bestaat uit de afstammelingen van Mohammed Abd al-Wahhab, de religieuze leider die in de 18e eeuw aan de basis lag van de erg strikte vorm van soennitische islam, het wahhabisme, dat de staatsgodsdienst is in Saudi-Arabië. 

De Saudi's en de Wahhabi's

De nauwe band -ook via huwelijken- tussen de regerende families van de Al Saud en die van Abd al-Wahhab dateert van de eerste Saudische staat (1744-1818). Beide families sloten toen een eed van trouw aan elkaar en zouden van daaruit het centrum van Arabië gaan domineren. De Al Saud leverden de soldaten en de kamelen, Abd al-Wahhab de ideologische basis van de staat.

Abd al-Wahhab was een hervormer en purist die alle "onzuiverheden" wou wegfilteren die volgens hem aan de islam in de loop der eeuwen waren vastgehecht. In "Kitab al-Tawhid" (boek van de eenheid) keert hij terug tot wat hij de kern van de vroege islam beschouwt, namelijk enkel het geloof in Allah, de eenheid van God en het vereren van God. Al het andere was afwijkend en afgoderij. Abd al-Wahhab erkent enkel de Koran en de Hadith, de verzamelde leringen, handelingen en gezegden van de profeet Mohammed zoals vastgelegd door tijdgenoten.

Abd Al-Wahhab kan zo beschouwd worden als de voorloper van het moderne moslimfundamentalisme, maar hij bouwde voort op de stellingen van de 13e eeuwse Syrische theoloog ibn Taimiyyah en de Iraakse geleerde Ahmad ibn Hanbal (9e eeuw), de stichter van een van de vier rechtsscholen in de soennitische islam.

Die band tussen de Al Saud en de Al Wahhab levert nog altijd de ideologische basis voor het meest strikte moslimregime ter wereld. Opvallend is dat de wahhabistische Saudi's niet aarzelen om de strijd aan te binden met andere ideologieën die uit dezelfde vijver komen vissen, zoals de Moslimbroederschap in Egypte, Al Qaeda of -meer recent- IS in Irak en Syrië.

De Saudi's beschouwen zich als enige vaandeldrager van de strikte islam en voeren die boodschap -gesteund met koranscholen, petrodollars en desnoods wapens- uit naar het Midden-Oosten, Noord-Afrika en via Pakistan en Afghanistan ook naar de republieken in Centraal-Azië en de Kaukasus. Hoe lang dat systeem de moderniteit kan blijven tarten, heeft wellicht te maken met de rijkdommen van de olie en investeringen.

AP1948

Meest gelezen