Noorse inkomsten uit olie drogen op

Op de website van het Noorse oliefonds loopt dag en nacht een teller die aangeeft hoeveel oliedollars Noorwegen binnenstromen. Sinds 1990 gaan alle olie-inkomsten van de staat naar een openbaar pensioenfonds - een appeltje voor de dorst voor de Noorse staat en haar inwoners. In die spaarpot zit intussen meer dan 700 miljard euro.

Aan het oliefonds zelf mag niet worden geraakt; enkel de rente mag worden gebruikt. Dat hebben de politieke partijen afgesproken. Met de jaarlijkse opbrengsten worden nieuwe schoolgebouwen gebouwd, trein- en metrolijnen aangelegd, of nieuwe museumgebouwen besteld bij wereldvermaarde architecten.

De Noorse olie-inkomsten zijn de voorbije maanden echter drastisch verminderd. De olieprijs is al enkele maanden in vrije val. De hoofdoorzaak is een groeiend aanbod van schaliegas in de Verenigde Staten, waardoor de vraag naar olie is teruggevallen.

Noorwegen zit ook nog op grote reserves olie en gas. Het probleem is echter dat het erg duur is om de Noorse olie op te pompen van onder de zeebodem. Dat is zeker zo voor de nieuwe olievelden die nog ontgonnen moeten worden, bijvoorbeeld in de Barentszzee in het hoge Noorden.

Vele bedrijven hebben al aangekondigd dat ze niet verder naar nieuwe olievelden willen zoeken, omdat er geen winst meer te halen valt, en ze zetten massaal mensen aan de deur. De voorbije twee jaar hebben 7.000 mensen die in de olie-industrie werken, hun job verloren. Nog eens 9.500 anderen zullen dit jaar hun opzeg krijgen, aldus de laatste voorspellingen van de olie-industrie.

Dat heeft ook een effect op de rest van de economie. De Noorse staat verwacht rond 8 miljard euro minder inkomsten volgend jaar. Het statistische bureau waarschuwt dat de groei gaat vertragen en de lonen minder snel zullen stijgen dan de voorbije jaren. Ook de inflatie en de werkloosheid zullen toenemen volgens de statistici. De Noorse kroon heeft de afgelopen weken flink aan waarde ingeleverd.

Er hangt crisis in de lucht. Deze week is een crisisvergadering gepland met de Noorse regering en de centrale bank. De gouden tijden zijn voorbij, waarschuwt premier Erna Solberg. Noorwegen wordt weer een land zoals de andere - zonder het zwarte goud.

De premier wil dat Noorwegen versneld de overgang maakt naar een groene economie en inkomsten zoekt in hernieuwbare energie, zoals waterkracht en windenergie. Zo kan meteen ook het klimaatprobleem worden aangepakt, want in Noorwegen - in tegenstelling tot elders in Europa - stijgt de CO2-uitstoot elk jaar nog. Milieubewegingen en klimaatwetenschappers zien de lage olieprijs als een nieuwe kans om verandering door te drukken.

De regering en economen benadrukken tegelijk dat er geen reden is tot paniek. De staatsfinanciën zijn in blakende gezondheid en Noorwegen behoudt zelfs met een olieprijs van 40 dollar nog een begrotingsevenwicht. In andere olielanden is het volgens het ratingbureau Fitch en de krant Financial Times veel erger gesteld: Iran heeft een olieprijs van 135 dollar per vat nodig om zijn begroting rond te krijgen, Rusland 105 dollar en Venezuele 114,50 dollar. Bovendien zit Noorwegen met zijn oliefonds op een gigantische spaarpot, waaruit het indien nodig kan putten.

Er zijn ook sectoren die wel varen bij de zwakke kroon, zoals de Noorse industrie en vissers. Zalm en andere vis is het op één na grootste exportproduct, na gas. Ook de toeristische industrie wrijft zich in de handen en hoopt dat er dit jaar meer toeristen naar de Noorse fjorden zullen reizen.

De Noren zelf hebben voorlopig ook nog niet gesneden in hun consumptie. De cafés en restaurants in de steden zitten nog altijd vol, en er worden volop reizen naar het Zuiden of de andere kant van de wereld geboekt. Wie een job heeft, voelt de crisis wellicht niet, maar het snelle oliegeld droogt op. Dat betekent vooral dat er minder dure appartementen, luxueuze buitenverblijven en plezierboten zullen worden verkocht de komende jaren.